۳۶۴۱.عنه صلى الله عليه و آله :مَن رَأى مَوضِعَ كلامِهِ مِن عَمَلِهِ قَلَّ كلامُهُ إلّا فيما يَعنيهِ . ^۱

۱۳ / ۶ . السُّكوتُ المَمدوحُ

۳۶۴۲.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :الصَّمتُ عِبادَةٌ لِمَن ذَكَرَ اللّهَ . ^۲

۳۶۴۳.عنه صلى الله عليه و آله :لا يَنبَغي للعالِمِ أن يَسكُتَ على عِلمِهِ، ولا يَنبَغي للجاهِلِ أن يَسكُتَ على جَهلِهِ ، قالَ اللّهُ تعالى : «فَاسْألُوا أهْلَ الذِّكْرِ إن كُنتُم لا تَعلَمُونَ» . ^۳۴

۱۳ / ۷ . اقسامُ الكَلامِ

۳۶۴۴.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :الكلامُ ثلاثةٌ : فَرابِحٌ ، وسالِمٌ ، وشاجِبٌ . فأمّا الرابِحُ فالذي يَذكُرُ اللّهَ ، وأمّا السالِمُ فالذي يَقولُ ما أحَبَّ اللّهُ ، وأمّا الشاجِبُ فالذي يَخوضُ في الناسِ . ^۵

الفصل الرّابع عشر : المجلس

۱۴ / ۱ . أشرَفُ المَجالسِ

۳۶۴۵.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :إنّ لكُلِّ شيءٍ شَرَفا وإنَّ أشْرَفَ المَجالسِ ما استُقْبِلَ بهِ القِبلةُ . ^۶

۱۴ / ۲ . ما يَلزمُ مراعاتُهُ في المَجالِسِ

الكتاب

«يَـأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ إِذَا قِيلَ لَكُمْ تَفَسَّحُواْ فِى الْمَجَــلِسِ فَافْسَحُواْ يَفْسَحِ اللَّهُ لَكُمْ وَ إِذَا قِيلَ انشُزُواْ فَانشُزُواْ يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ ءَامَنُواْ مِنكُمْ وَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْعِلْمَ دَرَجَـتٍ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ» . ^۷

۳۶۴۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كس بداند كه گفتارش چه جايگاهى نسبت به كردارش دارد، سخن گفتنش كاستى مى پذيرد، مگر در آنچه مفيد است.

۱۳ / ۶ . خاموشىِ ستوده

۳۶۴۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خاموشى براى كسى كه به ياد خداست، عبادت است.

۳۶۴۳.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :سزاوار نيست شخص دانشمند، از بيان دانش خود، دَم فرو بندد و سزاوار نيست نادان بر نادانى خود، سكوت كند. خداوند متعال فرموده است: «پس اگر نمى دانيد، از كسانى كه مى دانند، بپرسيد» .

۱۳ / ۷ . اقسام سخن

۳۶۴۴.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :سخن، سه گونه است: سودآور، سالم و زيانبار . سودآور، [سخن ]كسى است كه خدا را ياد مى كند. سالم، [سخن] كسى است كه چيزى را مى گويد كه خدا دوست دارد، و زيانبار ، [سخن ]كسى است كه به طعن و تمسخر مردم مى پردازد.

فصل چهاردهم : مجلس

۱۴ / ۱ . شريف ترينِ مجالس

۳۶۴۵.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر چيزى ، شرافتى دارد و شريف ترينِ مجالس (نحوه نشستن) ، آن است كه [شخص ]رو به قبله باشد.

۱۴ / ۲ . نكاتى كه بايد در مجالس ، رعايت شود

قرآن

«اى كسانى كه ايمان آورده ايد! چون به شما گفته شود: «در مجالس ، جاى باز كنيد»، پس جاى باز كنيد تا خدا براى شما گشايش حاصل كند، و چون گفته شود: «برخيزيد»، پس برخيزيد تا خدا [ رتبه ]كسانى از شما را كه ايمان آورده اند و كسانى را كه دانشمندند ، [ بر حَسَب ]درجات ، بلند گردانَد ؛ و خدا به آنچه مى كنيد ، آگاه است» .

۳۶۳۵.عنه صلى الله عليه و آله :مِن حُسنِ إسلامِ المَرءِ تَركُهُ الكلامَ فيما لا يَعنيهِ . ^۱

۱۳ / ۳ . ذَمُّ فُضولِ الكلامِ

۳۶۳۶.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :كلامُ ابنِ آدمَ علَيهِ لا لَهُ ، إلّا الأمرَ بِالمَعروفِ والنَّهيَ عنِ المُنكَرِ ، وذِكرَ اللّهِ عزّوجلّ . ^۲

۳۶۳۷.عنه صلى الله عليه و آله :إنّ الرجُلَ لَيَتحَدَّثُ بالحَديثِ ما يُريدُ بهِ سُوءً إلّا لِيُضحِكَ بهِ القَومَ يَهوي بهِ أبعَدَ مِن السماءِ . ^۳

۱۳ / ۴ . كَثرةُ الكلامِ تُميتُ القلبَ

۳۶۳۸.الإمام عليّ عليه السلامـ في ذِكرِ حَديثِ مِعراجِ النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله ـ: قالَ اللّهُ تَعالى : ... يا أحمدُ ، علَيكَ بالصَّمتِ، فإنّ أعمَرَ مَجلِسٍ قُلوبُ الصّالِحينَ والصّامِتينَ، وإنّ أخرَبَ مَجلِسٍ قُلوبُ المُتَكلِّمينَ بما لا يَعنيهِم . ^۴

۳۶۳۹.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :لا تُكثِرُوا الكلامَ بغيرِ ذِكرِ اللّهِ ؛ فإنَّ كَثرَةَ الكلامِ بغَيرِ ذِكرِ اللّهِ قَسوَةُ القَلبِ، إنّ أبعَدَ الناسِ مِن اللّهِ القَلبُ القاسي . ^۵

۱۳ / ۵ . اعتبارُ الكَلامِ مِنَ العَمَلِ

۳۶۴۰.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :إنّ مَن حَسَبَ كلامَهُ مِن عَمَلِهِ قَلَّ كلامُهُ إلّا فيما يَعنيهِ . ^۶

۳۶۳۵.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :از نشانه هاى نيكويىِ اسلامِ شخص، دَم فرو بستن از بيهوده گويى است.

۱۳ / ۳ . نكوهش زياده گويى

۳۶۳۶.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :سخن فرزند آدم، جز امر به معروف و نهى از منكر و ياد خداوند عز و جل، به زيان اوست، نه به سودش.

۳۶۳۷.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :آدمى، گاه سخنى مى گويد و قصد بدى ندارد، جز اين كه مردم را بخندانَد؛ [امّا با اين كارش ]به اندازه اى دورتر از [فاصله زمين تا ]آسمان، سقوط مى كند.

۱۳ / ۴ . پُرگويى، دل را مى ميرانَد

۳۶۳۸.امام على عليه السلام ـدر بيان حديث معراج پيامبر صلى الله عليه و آله: خداوند متعال فرمود : «...اى احمد! بر تو باد خاموشى؛ زيرا آبادترين مجلس، دل هاى پاكان و خاموشان است و ويران ترين مجلس، دل هاى بيهوده گويان» .

۳۶۳۹.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :در غير از ياد خدا ، بسيار سخن مگوييد؛ زيرا بسيار گويى، جز در ياد خدا ، موجب سختْ دلى مى شود و دورترينِ مردم از خدا، سختْ دل است.

۱۳ / ۵ . گفتار، جزئى از كردار است

۳۶۴۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :كسى كه گفتارش را جزئى از كردارش به شمار آورَد، گفتارِ بى فايده او كاستى مى پذيرد.