سخنى در بطلان عقيده به امكان رؤيت خدا با چشم

پيروان مكتب اهل بيت عليهم السلام بر پايه آموزه هاى قرآن و سنّت و حكم قطعى عقل و برهان ، بر اين باورند كه ديدار حسّى خداوند متعال ، ممتنع است .
پيروان مكتب معتزله از اهل سنّت نيز مانند اماميه ، معتقد به عدم امكان رؤيت حسّى خداوند متعال هستند ؛ امّا اشاعره و گروهى از اهل حديث كه «مُشبّهه» و يا «حشويّه» ناميده مى شوند ، قائل به امكان رؤيت حسّى هستند .
هر چند قائلان به امكان ديدار خدا با چشم ، گفته اند كه ما بر مدّعاى خود ، هم دليل عقلى داريم و هم دليل نقلى ؛ امّا بطلان دليل عقلى آنان ، به قدرى واضح است كه نيازى به بررسى ندارد ، مانند اين كه «صِرف وجود اشيا ، مقتضى امكان رؤيت آنهاست» زيرا همان طور كه در احاديث اهل بيت عليهم السلام ملاحظه مى شود ، چشم ، تنها چيزى را مى تواند ببيند كه داراى رنگ و كيفيت باشد و چنين چيزى نمى تواند نامحدود و آفريدگار باشد .
همچنين استدلال به ادله نقلى همچون آيه : «وُجُوهٌ يَوْمَئذٍ نَّاضِرَةٌ إِلَى رَبِّهَا نَاظِرَةٌ» ^۱ ، بر امكان رؤيت حسّى صحيح نيست ؛ زيرا جمع ميان اين آيه و ساير آياتى كه دلالت بر عدم امكان رؤيت حسّى دارند، مانند : «لَا تُدْرِكُهُ الْأَبْصَـرُ وَهُوَ يُدْرِكُ الْأَبْصَـرَ» ^۲ ، گوياى آن است كه رؤيت حسّى مقصود نيست . بلكه اين قبيل آيات و روايات تنها قابليت انطباق بر «رؤيت قلبى» را دارند .

۱ / ۴ . رُؤيَةُ اللّهِ بِالقَلبِ

الكتاب

« مَا كَذَبَ الْفُؤَادُ مَا رَأَى » . ^۱

الحديث

۲۹۹.التوحيد عن محمّد بن الفضيل :سَأَلتُ أَبَا الحَسَنِ عليه السلام : هَل رَأى رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله رَبَّهُ عز و جل ؟
فَقالَ : نَعَم بِقَلبِهِ رَآهُ ، أما سَمِعتَ اللّهَ عز و جل يَقولُ : «مَا كَذَبَ الْفُؤَادُ مَا رَأَى» أي لَم يَرَهُ بِالبَصَرِ ، ولكِن رَآهُ بِالفُؤادِ . ^۲

۳۰۰.التوحيد عن مرازم عن الإمام الصادق عليه السلام :سَمِعتُهُ يَقولُ: رَأى رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله رَبَّهُ عز و جل . يَعني بِقَلبِهِ . ^۳

۱ / ۴ . ديدن خدا با دل

قرآن

«آنچه را دل ديد، انكار نكرد» .

حديث

۲۹۹.التوحيدـ به نقل از محمّد بن فضيل ـ: از امام كاظم عليه السلام پرسيدم : آيا پيامبر خدا پروردگارش را ديد؟
فرمود : «آرى ؛ با دلش او را ديد . آيا نشنيده اى كه خداوند مى فرمايد : «آنچه را دل ديد، انكار نكرد» ؛ يعنى با ديده [ى سر] نديد ، بلكه با [ديده] دل ديد» .

۳۰۰.التوحيدـ به نقل از مُرازم ـ: شنيدم كه امام صادق عليه السلام مى فرمايد : «پيامبر خدا ، پروردگارش را ديد ؛ يعنى با دلش» .