الحديث

۳۴۸۳.رسول اللّه صلى الله عليه و آلهـ لَمّا قالَ لَهُ رجُلٌ: اُحِبُّ أن يَرحَمَني رَبّي ـ: اِرحَمْ نَفسَكَ ، وارحَمْ خَلقَ اللّهِ يَرحَمْكَ اللّهُ . ^۱

۳۴۸۴.عنه صلى الله عليه و آله :تَعَرَّضُوا لِرَحمَهِ اللّهِ بما أمَرَكُم بهِ مِن طاعَتِهِ. ^۲

الفصل الرّابع : المدح

۴ / ۱ . ذمُّ المَدحِ

۳۴۸۵.سنن ابن ماجة عن المقداد بن عمرو :أمَرَنا رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله أن نَحثُوَ في وُجوهِ المَدّاحِينَ التُّرابَ . ^۳

۳۴۸۶.سنن أبي داوود عن أبي بكرة :أنّ رجُلاً أثنى على رجُلٍ عِندَ النَّبيِّ صلى الله عليه و آله ، فقالَ لَهُ : قَطَعتَ عُنُقَ صاحِبِكَ ، ثلاثَ مَرّاتٍ . ثُمّ قالَ : إذا مَدَحَ أحَدُكُم صاحِبَهُ لامَحالَةَ فلْيَقُلْ : إنّي أحسَبُهُ كما يُريدُ أن يَقولَ ، ولا اُزَكِّيهِ علَى اللّهِ . ^۴

۴ / ۲ . ذَمُّ حُبِّ المَدح

۳۴۸۷.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :حُبُّ الإطراءِ والثّناءِ يُعمي ويُصِمُّ عَنِ الدِّينِ ، ويَدَعُ الدِّيارَ بَلاقِعَ . ^۵

۴ / ۳ . مَدحُ الرّجُلِ بما ليسَ فيهِ

الكتاب

« لَا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ يَفْرَحُونَ بِمَآ أَتَواْ وَّيُحِبُّونَ أَن يُحْمَدُواْ بِمَا لَمْ يَفْعَلُواْ فَلَا تَحْسَبَنَّهُم بِمَفَازَةٍ مِّنَ الْعَذَابِ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ » . ^۶

حديث

۳۴۸۳.پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهـ در پاسخ به مردى كه گفت : دوست دارم پروردگارم به من ، رحم آورد ـ: به خودت و به خلق خدا رحم كن ، تا خداوند بر تو رحم آورد .

۳۴۸۴.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :با فرمان بُردن از اوامر خداوند، خود را در معرضِ رحمت او قرار دهيد .

فصل چهارم : ستايش

۴ / ۱ . نكوهش ستودن

۳۴۸۵.سنن ابن ماجةـ به نقل از مقداد بن عمرو ـ: پيامبر خدا به ما فرمود كه به صورت مدحگويان، خاك بپاشيم.

۳۴۸۶.سنن أبى داوودـ به نقل از ابو بكره ـ: مردى در حضور پيامبر صلى الله عليه و آله مردى را ستود. پيامبر صلى الله عليه و آله سه بار به او فرمود: «گردن رفيقت را بُريدى!».
آن گاه فرمود: «هر گاه فردى از شما ، ناچار به ستودن دوست خود شد، نظرش را بگويد و بگويد: خيال مى كنم اين گونه است؛ امّا از باطن و عاقبت كار او، خدا آگاه است ».

۴ / ۲ . نكوهش دوست داشتن ستايش

۳۴۸۷.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :دوست داشتن مدح و ثناى مبالغه آميز، [مدح شده را ]نسبت به دين، كور و كَر مى سازد و خانه ها را [از اهلش ]خالى مى كند.

۴ / ۳ . ستودن كسى به آنچه در او نيست

قرآن

«البتّه گمان مبر كه كسانى كه بدانچه كرده اند، شادمانى مى كنند و دوست دارند به آنچه نكرده اند، مورد ستايش قرار گيرند، قطعاً گمان مَبَر كه براى آنان ، نجاتى از عذاب است، [ كه ]عذابى دردناك خواهند داشت» .

الحديث

۳۴۸۰.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :ما خَلَقَ اللّهُ مِن شيءٍ إلّا وقد خَلَقَ لَهُ ما يَغلِبُهُ ، وخَلَقَ رَحمَتَهُ تَغلِبُ غَضَبَهُ . ^۱

۳ / ۲ . سَعَةُ رَحمَةِ اللّهِ

الكتاب

« فَإِن كَذَّبُوكَ فَقُل رَّبُّكُمْ ذُو رَحْمَةٍ وَ سِعَةٍ وَلَا يُرَدُّ بَأْسُهُ عَنِ الْقَوْمِ الْمُجْرِمِينَ » . ^۲

الحديث

۳۴۸۱.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :لَو تَعلَمُونَ قَدْرَ رحمَةِ اللّهِ تعالى لَاتَّكَلتُمْ علَيها . ^۳

۳۴۸۲.عنه صلى الله عليه و آله :إنّ اللّهَ تعالى خَلَقَ مِئةَ رحمَةٍ ، فرحمَةٌ بينَ خَلقِهِ يَتَراحَمُونَ بها،وادَّخَرَ لأوليائهِ تِسعَةً وتِسعينَ. ^۴

۳ / ۳ . مُوجِباتُ رَحمَةِ اللّهِ

الكتاب

« وَهَـذَا كِتَـبٌ أَنزَلْنَـهُ مُبَارَكٌ فَاتَّبِعُوهُ وَاتَّقُواْ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ » . ^۵

حديث

۳۴۸۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند ، هيچ پديده اى نيافريد، مگر آن كه پديده اى چيره شونده بر آن نيز خلق كرد . رحمت خويش را نيز آفريد كه بر غضبش چيره شود .

۳ / ۲ . گستردگىِ رحمت خدا

قرآن

«[ اى پيامبر! ] پس اگر تو را تكذيب كردند، بگو: «پروردگار شما ، داراى رحمتى گسترده است؛ و [ با اين حال ، ] عذاب او از گروه مجرمان ، بازگردانده نخواهد شد»» .

حديث

۳۴۸۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :اگر اندازه رحمت خداوند متعال را مى دانستيد ، حتما به آن تكيه مى كرديد .

۳۴۸۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند متعال ، صد رحمت آفريده است و تنها يكى از آنها در ميان آفريدگان اوست كه به سبب آن ، به يكديگر رحم مى كنند ، و نود و نُه رحمت ديگر را براى دوستانش اندوخته است .

۳ / ۳ . موجبات رحمت خدا

قرآن

«و اين، خجسته كتابى است كه ما آن را نازل كرديم . پس، از آن پيروى كنيد و پرهيزگارى نماييد، باشد كه مورد رحمت ، قرار گيريد » .