۲ / ۲ . الحَثُّ عَلى ذِكرِ نِعَمِ اللّهِ

الكتاب

« يَـأَيُّهَا النَّاسُ اذْكُرُواْ نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ هَلْ مِنْ خَــلِقٍ غَيْرُ اللَّهِ يَرْزُقُكُم مِّنَ السَّمَآءِ وَ الْأَرْضِ لَا إِلَـهَ إِلَا هُوَ فَأَنَّى تُؤْفَكُونَ » . ^۱

« وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُواْ وَاذْكُرُواْ نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنتُمْ أَعْدَآءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَ نًا وَكُنتُمْ عَلَى شَفَا حُفْرَةٍ مِّنَ النَّارِ فَأَنقَذَكُم مِّنْهَا كَذَ لِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ ءَايَـتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ » . ^۲

الحديث

۳۴۷۰.رسول اللّه صلى الله عليه و آلهـ في قولهِ تعالى : «وَذَكِّرْهُمْ بِأيّامِ اللّهِ» ^۳ ـ: بنِعَمِ اللّهِ وآلائهِ . ^۴

۲ / ۳ . مَن أنعَمَ اللّهُ علَيهِم

الكتاب

« وَمَن يُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُوْلَئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِم مِّنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَآءِ وَالصَّــلِحِينَ وَحَسُنَ أُوْلَئِكَ رَفِيقًا » . ^۵

الحديث

۳۴۷۱.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :جاءَ رجُلٌ مِن الأنصارِ إلَى النَّبيِّ صلى الله عليه و آله فقالَ : يا رسولَ اللّهِ، ما أستَطيعُ فِراقَكَ ، وإنّي لَأدخُلُ مَنزِلي فأذكُرُكَ فأترُكُ ضَيعَتي ، واُقبِلُ حتّى أنظُرَ إلَيكَ حُبّا لكَ ، فذَكَرتُ إذا كانَ يَومُ القِيامَةِ واُدخِلتَ الجَنّةَ فرُفِعتَ في أعلى عِلِّيِّينَ ، فكَيفَ لي بِكَ يا نَبيَّ اللّهِ ؟ فنَزَلَت : «ومَن يُطِعِ اللّهَ والرَّسُولَ ...» فدَعا النَّبيُّ صلى الله عليه و آله الرّجُلَ فَقَرأها علَيهِ وبَشَّرَهُ بذلكَ . ^۶

۲ / ۲ . ترغيب به يادآورىِ نعمت هاى خدا

قرآن

«اى مردم! نعمتِ خدا را بر خود ، ياد كنيد. آيا غير از خدا ، آفريدگارى هست كه شما را از آسمان و زمين ، روزى دهد؟ خدايى جز او نيست. پس چگونه [ از حق ]انحراف مى يابيد؟» .

«و همگى به ريسمان خدا چنگ زنيد و پراكنده نشويد و نعمت خدا را بر خود ، ياد كنيد: آن گاه كه دشمنان [ يكديگر ]بوديد، پس ميان دل هاى شما اُلفت انداخت، تا به لطف او ، برادران هم شديد و بر كنارِ پرتگاه آتش بوديد كه شما را از آن رهانيد. اين گونه، خداوند ، نشانه هاى خود را براى شما روشن مى كند ، باشد كه شما راه يابيد» .

حديث

۳۴۷۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهـ درباره آيه : «و ايّام خدا را به آنان ، يادآورى كن» ـ: يعنى نعمت ها و الطاف او را.

۲ / ۳ . كسانى كه خداوند به آنان ، نعمت داده است

قرآن

«و كسانى كه از خدا و فرستاده[اش] اطاعت كنند، در زمره كسانى خواهند بود كه خدا به ايشان نعمت داده است ؛ [ يعنى ]با پيامبران و صدّيقان و شهيدان و صالحان اند ، و آنان ، چه نيكو همدمان اند!» .

حديث

۳۴۷۱.امام على عليه السلام :مردى از انصار ، خدمت پيامبر صلى الله عليه و آله آمد و گفت : اى پيامبر خدا! من ، تحملّ دورى شما را ندارم. هر گاه به خانه ام مى روم ، به ياد شما مى افتم و خانه ام را ترك مى كنم و مى آيم تا شما را ببينم ؛ چون شما را دوست دارم ؛ امّا به اين فكر هستم كه چون روز قيامت شود و شما به بهشت بروى و به عالى ترين درجه بهشت بُرده شوى، من چگونه به شما دسترسى پيدا كنم، اى پيامبر خدا؟
در اين هنگام ، آيه : «و كسانى كه از خدا و فرستاده[اش ]اطاعت كنند...» نازل شد. پيامبر صلى الله عليه و آله آن مرد را صدا زد و به عنوان خبر خوش، آن آيه را براى او خواند.

الفصل الثاني : النّعمة

۲ / ۱ . النِّعَمُ الظّاهِرةُ والباطِنةُ

الكتاب

« أَلَمْ تَرَوْاْ أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُم مَّا فِى السَّمَـوَ تِ وَ مَا فِى الْأَرْضِ وَ أَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَـهِرَةً وَ بَاطِنَةً وَ مِنَ النَّاسِ مَن يُجَـدِلُ فِى اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ لَا هُدًى وَ لَا كِتَـبٍ مُّنِيرٍ » . ^۱

الحديث

۳۴۶۹.مجمع البيان عن ابنِ عبّاسٍ :سَألتُ النَّبيَّ صلى الله عليه و آله عن قَولهِ تعالى : «ظاهِرَةً وباطِنَةً» فقالَ : يابنَ عبّاسٍ ، أمّا ما ظَهَرَ فالإسلامُ ، وما سَوَّى اللّهُ مِن خَلقِكَ ، وما أفاضَ علَيكَ مِن الرِّزقِ . وأمّا ما بَطَنَ فسَتَرَ مَساوئَ عَمَلِكَ ولَم يَفضَحْكَ بهِ ، يا ابنَ عبّاسٍ، إنّ اللّهَ تعالى يَقولُ : ثلاثَةٌ جَعَلتُهُنَّ لِلمُؤمنِ ولَم تَكُن لَهُ : صَلاةُ المُؤمِنينَ علَيهِ مِن بَعدِ انقِطاعِ عَمَلِهِ ، وجَعَلتُ لَهُ ثُلثَ مالِهِ اُكَفِّرُ بهِ عنهُ خَطاياهُ ، والثّالِثُ : سَتَرتُ مَساوِئَ عمَلِهِ ولَم أفضَحْهُ بشَيءٍ مِنهُ ولَو أبدَيتُها علَيهِ لَنبَذَهُ أهلُهُ فمَن سِواهُم ... . ^۲

فصل دوم : نعمت

۲ / ۱ . نعمت هاى آشكار و نهان

قرآن

«آيا ندانسته ايد كه خدا ، آنچه را كه در آسمان ها و آنچه را كه در زمين است، مسخّر شما ساخته و نعمت هاى آشكار و نهان خود را بر شما تمام كرده است؟ و برخى از مردم ، درباره خدا ، بى [ آن كه ] دانش و ره نمود و كتابى روشن [ داشته باشند ] ، به مجادله برمى خيزند» .

حديث

۳۴۶۹.مجمع البيانـ به نقل از ابن عبّاس ـ: از پيامبر صلى الله عليه و آله اين سخنِ خداوند متعال را كه فرمود : «نعمت هاى آشكار و نهان» پرسيدم . فرمود : «اى پسر عبّاس! نعمت هاى آشكار، اسلام است و آفرينش نيكو و كاملى كه براى تو قرار داده و روزىِ سرشارى كه به تو بخشيده است . و نعمت هاى نهان، پوشاندن اعمال بدِ تو و رسوا نساختن تو به وسيله آنهاست.
اى پسر عبّاس! خداى متعال مى فرمايد : سه چيز است كه من براى مؤمن ، قرار دادم ، در حالى كه او را در آنها اختيارى نيست: اوّل ، دعاى مؤمنان براى او بعد از تمام شدن دوران عملش (پس از مرگ) . دوم، اختيار يكْ سومِ مالش را به دست او دادم تا به وسيله آن ، گناهان او را پاك كنم . و سوم ، كردارهاى زشت او را پوشاندم و به وسيله آنها رسوايش نساختم ، در صورتى كه اگر اعمال زشت او را آشكار مى كردم ، خانواده اش او را دور مى انداختند ، چه رسد به ديگران ... » .