89
دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل

قابل اعتماد دانسته است . ۱
اربلى ، در اين كتاب ، در چند جا، اشعارى منسوب به امام حسين عليه السلام را از ديوان أبى مخنف نقل كرده كه نشان دهنده وجود ديوانى از اشعار امام حسين عليه السلام با گردآورى ابو مخنف در روزگار اربلى است . از اين رو ، كشف الغمّة ، افزون بر برقرارى اتّصال ميان منقولات قرون نخستين و قرون بعد ، ما را با برخى از آنچه در طول زمان مفقود شده است ، نيز آشنا مى سازد .

۳۲. سِيَرُ أعلام النبلاء

شمس الدين محمّد بن احمد بن عثمان ذهبى (م ۷۴۸ ق) ، از عالمان بسيار مشهور و پركار اهل سنّت در قرن هشتم است . او رجال شناس ، مورّخ و محدّث بزرگ شام در دوره اقتدار مَماليك است . وى كتاب هاى فراوانى نگاشت ؛ امّا دو اثر بزرگ او ، يعنى تاريخ الإسلام و سير أعلام النبلاء ، از بقيّه آثارش مشهورتر است . ذهبى با پشتوانه علمى حاصل از مطالعات بسيار و پيگير خود ، از جمله تلخيص حدود پنجاه كتاب از پيشينيان ، توانست تاريخ الإسلام را ـ كه يكى از بزرگ ترين كتاب ها در شرح حال بزرگان هفت قرن نخست اسلام است ـ ، بنويسد . او محدّث عصر خود، لقب گرفت و در بسيارى از دار الحديث هاى دمشق و قاهره، مَنصب استادى يافت.
ذهبى در شرح حال امام حسين عليه السلام با عنوان الحسين الشهيد ، به طور گسترده، به زندگى امام حسين عليه السلام پرداخته و افزون بر آنچه در شرح حال افراد مى آورند (مانند : نسب ، تاريخ ولادت و درگذشت) ، به مناقب و فضايل امام حسين عليه السلام نيز اشاره كرده و پيشگويى هايى را درباره شهادت ايشان آورده و به برخى مطالب مهمّ واقعه كربلا و حواشى آن و حتّى حوادث پس از شهادت پرداخته است .
ذهبى از آن جا كه رجال شناس خبيرى نيز بوده ، كوشش نموده كه گزارش هاى

1.. ر.ك : كشف الغمّة : ج ۱ (مقدّمه) .


دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
88

و امام حسين عليه السلام افزوده است . ۱

۳۱. كشف الغُمّة فى معرفة الأئمّة

ابو الحسن على بن عيسى بن ابى الفتح اِربِلى (م ۶۹۲ ق) ، از عالمان و اديبان عراق در قرن هفتم است . او نزد بزرگان شيعه مانند : ابن طاووس ، على بن فخّار و ديگر عالمان مانند ابو عبد اللّه گنجى شافعى ، علم آموخت و عالمان بزرگى مانند : علّامه حلّى و برادرش رضى الدين اِربِلى نيز نزد او شاگردى كردند .
اربلى ، افزون بر كشف الغمّة ، كتاب ها و رساله هاى متعدّدى را مانند : المقامات و مناسك المزار نگاشت و ديوان اشعارى نيز از خود به يادگار گذاشت . او با احاطه فراوان به علوم گوناگون ، زندگى نامه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و اهل بيتش را يك جا گرد آورد و در زندگى امام حسين عليه السلام ، افزون بر احوالات شخصى و سيره امام عليه السلام ، به قيام ايشان نيز پرداخت .
اربلى از منابع كهن تاريخى مانند : نوشته هاى واقدى ، ابن سعد ، ابن اعثم ، حلية الأولياء ابو نعيم اصفهانى و بويژه الإرشاد شيخ مفيد و مطالب السَّؤول كمال الدين محمّد بن طلحه شافعى و معالم العترة الطاهرة ى عبد العزيز بن اخضر جَنابَذى و نيز منابع حديثى شيعه و اهل سنّت ، بهره برد . تنوّع اين منابع در شيوه نقل اربلى اثرگذار بوده و موجب شده كه گاه مطالب با سند بيايند و سلسله راويان ، ذكر شود و گاه بدون سند باشند .
اربلى ، گاه مطالب را تركيب مى كند و نتيجه آنها را با نثرى زيبا و اديبانه مى آورد ؛ امّا همين در هم كردن و عدم استناد به منبعى معيّن ، از اعتبار گزارش هاى او كاسته و كتاب او را به منبعى دست دوم تبديل كرده است ، هر چند وى مورد ستايش عالمان شيعه و اهل سنّت قرار گرفته و فضل بن روزبهان ، اربلى را در كار خويش ، موثّق و

1.. الإقبال : ج ۳ ص ۵۷ .

  • نام منبع :
    دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1388
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 5845
صفحه از 494
پرینت  ارسال به