87
دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل

انتقال دهد .
الملهوف به دليل شخصيت مؤلّف و قلم روان وى ، و نيز نقل تفصيلى خطبه ها و سخنان امام زين العابدين عليه السلام و زينب عليهاالسلام ـ كه بيانگر اهداف نهضت عاشور هستند ـ و همچنين شرح بدون تحريف وقايع كربلا ، از سوى عالمان شيعه مقبول واقع شده است ، هر چند در برخى گزارش هاى آن ، مانند : حضور اسيران در اوّلين اربعين در كربلا و نيز علم پيشين امام عليه السلام به شهادت خويش ، مورد نقد قرار گرفته و برخى گزارش هاى آن را نيز بدون سند و پشتوانه تاريخى معرّفى كرده اند .
نقد كنندگان ، تأليف الملهوف را متعلّق به دوره جوانى ابن طاووس مى دانند و از اين رو ، آن را در سنجش با ديگر كتاب هاى او ، در درجه فروترى مى نهند . ۱ گفتنى است به اين نقدها پاسخ هايى نيز داده شده است . ۲
الملهوف بارها چاپ و به دفعات، به فارسى ، ترجمه شده است .
كتاب ديگر ابن طاووس كه در بر دارنده مطالبى در باره امام حسين عليه السلام است ، الإقبال بالأعمال الحسنة فيما يعمل مرّة فى السّنة است . الإقبال ، جزء ششم و هشتم و نهم از سلسله تأليف هاى ابن طاووس ، در باره دعا و زيارت است كه مجموعه آنها را به منظور تكميل كتاب مصباح المتهجّد شيخ طوسى نگاشت .
ابن طاووس ، اعمال و دعاهاى ماه هاى قمرى را به ترتيب آورده و به مناسبت ماه محرّم ، رساله كوچكى در توصيف وقايع عاشورا به نام اللطيف فى التصنيف فى شرح السعادة بشهادة صاحب المقام الشريف نگاشته و بر فصل ادعيه و زيارت مخصوص محرّم

1.. ر. ك : لولؤ و مرجان : ص ۲۳۰ ، معرّفى و نقد منابع تاريخ عاشورا : ص ۲۰۶ - ۲۰۸ و ۲۲۰ ، حماسه حسينى : ج ۱ ص ۱۹۳ .

2.. ر. ك : تحقيق در باره اوّل اربعين حضرت سيّد الشهدا عليه السلام : ص ۷ ، ثار اللّه ، خون حسين عليه السلام در رگ هاى اسلام : ص ۹۳ .


دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
86

فخّار بن مَعد موسوى ، شاگردى كرد و به بزرگانى مانند : علّامه حسن بن يوسف حلّى ، حسن بن داوود حلّى (مؤلّف كتاب مشهور الرجال) ، برادرزاده اش عبد الكريم ابن احمد حلّى (مؤلّف فرحة الغَرىّ) و على بن عيسى اِربِلى (مؤلّف كشف الغُمّة) درس آموخت .
سيّد ابن طاووس، براى كمك به زائران ، مصباح الزائر و جناح المسافر را نوشت تا در اماكن زيارتى ، آن را به همراه داشته باشند و بخوانند و چون استقبال مردم را ديد ، كتابى هم در باره امام حسين عليه السلام و مقتل ايشان ، ويژه زائران امام حسين عليه السلام نوشت و داشته ها و آگاهى هاى تاريخى خود را نيز در اين زمينه به آن افزود .
ابن طاووس، مورّخ نيست ؛ امّا در الملهوف، به شيوه مورّخان و حتّى گاه داستان سرايان ، چكيده و نتيجه اخبار را مى آورد و از ذكر سند ، خوددارى مى كند و تنها در موارد معدودى ، ۱ منبع اصلى خود را گوشزد مى كند .
هر چند منبع اصلى گزارش هاى ابن طاووس مشخّص نيست ، امّا مقايسه مطالب و نيز دسته بندى سه قسمتىِ او : امور پيش از جنگ ، شرح وقايع نبرد عاشورا و حوادث پس از شهادت ، اين حدس را تقويت مى كند كه او مطالب خويش را از مثير الأحزان ابن نما گرفته باشد ، هر چند احتمال عكس اين مطلب نيز مى رود ، بويژه اگر مثير الأحزان را نوشته نوه ابن نما بدانيم .
ابن طاووس به دليل دسترس داشتن به كتاب هايى مانند : الرسائل كلينى ، الإرشاد شيخ مفيد و دلائل الإمامة ى طبرى ، ۲ توانسته مطالب كتاب خود را غنى سازد و از طريق كتاب هايى چون مقتل الحسين خوارزمى ، با منابع قديم ترى مانند الفتوح ابن اعثم ، ارتباط برقرار كرده ، گزارش هاى آنها را با اندكى تغيير و تلخيص

1.. ر.ك : الملهوف : ص ۱۲۷ و ۱۷۶ و ۱۸۴ و ۲۰۸ و ۲۲۵.

2.. ر.ك : الملهوف : ص ۱۲۴ و پانوشت صفحه ۱۲۹ كه در طبع انتشارات جهان در متن (ص ۳۸) آمده است .

  • نام منبع :
    دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1388
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 6152
صفحه از 494
پرینت  ارسال به