83
دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل

بدون آوردن سند ، به شكل يك گزارش ساده و منظّم و خواندنى ارائه داده است . دقّت نظر و نقّادى در گزينش اخبار ـ هر چند بدون تحليل آنهاست ـ ، او را يك مورّخ منصف و قابل اعتماد ساخته و برخى (مانند : ابن خلّكان ، ذهبى ، ابن حجر و ...) را به ستايش او كشانده است . ۱ گفتنى است برخى ضعف هاى طبرى ، مانند اعتماد به اخبار سيف بن عَميره ، به كتاب ابن اثير نيز راه يافته است .
ابن اثير در كتاب اُسد الغابة نيز به شرح حال مختصر امام حسين عليه السلام و گزارش ولادت ، شهادت و برخى مناقب امام عليه السلام پرداخته است .

۲۸. مُثير الأحزان و مُنير سُبل الأشجان

نجم الدين جعفر بن محمّد حِلّى (م ۶۴۵ ق) مشهور به ابن نُما ، ۲ در خاندانى بزرگ و در روزگار زرّين حوزه حلّه پرورش يافت . پدر او از مشايخ محقّق حلّى بود . ابن نما نزد اساتيد بزرگى مانند : ابن ادريس حلّى ، شيخ محمّد بن مشهدى و نيز پدر بزرگوارش ، علوم اهل بيت عليهم السلام را آموخت و خود ، استاد بزرگانى مانند : علّامه حلّى و على بن حسين بن حمّاد گشت .
ابن نما با آن كه در مواردى ، از تاريخ هاى طبرى ، ابن اعثم و بَلاذُرى نام مى برد ، امّا مانند بسيارى از مورّخان ، كمتر سند ارائه مى دهد و شيوه گزارش دهى او ، تلفيقى از شيوه روايتگرى محدّثان و مورّخان است . او گاه مطالب را به صورت روايت مى آورد و گاه ، حاصل مجموع نقل ها را گزارش مى دهد . برخى نقل هاى او مشابهت فراوانى با نقل هاى الملهوف سيّد ابن طاووس ، الطبقات محمد بن سعد و نيز الفتوح ابن اعثم و مقتل الحسين ابو مخنف دارد . ۳

1.. ر.ك : وفيات الأعيان : ج ۴ ص ۱۴۱ ، تذكرة الحفّاظ : ج ۴ ص ۱۳۹۹ ش ۱۱۲۴ .

2.. برخى ، تاريخ فوت او را متأخّرتر دانسته اند (ر. ك : الكنى و الألقاب : ج ۱ ص ۴۴۲ ، كتاب شناسى تاريخى امام حسين عليه السلام : ص ۸۳ ش ۱۱) .

3.. ر. ك : كتاب شناسى تاريخى امام حسين عليه السلام : ص ۸۳ ـ ۸۴ ، معرّفى و نقد منابع عاشورا : ص ۲۳۶ - ۲۴۴، ? بررسى تاريخ عاشورا : ص ۹ .


دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
82

كتاب ها و بزرگان حديث ، طريق هاى متعدّد و گاه معتبرى به روايات و زيارات منصوص (مأثور) دارد كه آنها را نقل مى كند و بدين وسيله راه را براى بررسى سندى بسيارى از منقولات خود ، باز گذاشته است . تصحيح و تحقيق اخير كتاب كه توسط جواد قيّومى انجام شده است ، نشان از سازوارى و هماهنگى متون و مضامين اين كتاب با بسيارى از كتب حديث دارد . ۱

۲۷. الكامل فى التاريخ

ابو الحسن عزّ الدين على بن محمّد شيبانى (م ۶۳۰ ق)، از مورّخان مشهور قرن ششم و هفتم هجرى است . او نيز مانند برادر بزرگ ترش مجد الدين (مؤلّف دو كتاب حديثى بزرگِ جامع الاُصول و النهاية فى غريب الحديث) و نيز برادر كوچك ترش ضياء الدين (اديب و مؤلّف المثل السائر فى أدب الكاتب و الشاعر) ، به ابن اثير جَزَرى شهرت دارد .
عزّ الدين على بن محمّد ، در علم تاريخ و انساب ، خبره بود و سه كتاب مشهور او ، اُسد الغابة فى معرفة الصحابة ، خلاصه الأنساب سمعانى و الكامل فى التاريخ است . او با آن كه خود ، عراقى و متعلّق به شرق جهان اسلام بود ، با جمع آورى رويدادهاى غرب و شرق جهان اسلام و گزارش وقايع تاريخى از آغاز تا عصر خود ، توانست تاريخى جامع و كامل و خوشخوان پديد آورد .
او در گزارش وقايع سه قرن نخست هجرى ، بر تاريخ الطبرى تكيه دارد و كتابش را به شيوه طبرى به ترتيب تاريخى و سال شمار پيش مى برد . وى وقايع اين سه قرن و از جمله وقايع سال ۶۰ و ۶۱ هجرى (نهضت كربلا) را بر اساس گفته هاى طبرى با پيرايش و گزينش نقل برتر و معقول تر و گاه با افزودن برخى مطالب ، آورده است و وقايع سه قرن بعد (تا روزگار معاصر خويش) را نيز با اعتماد بر كتب تاريخى و گزارش هاى ديگران ، شرح مى دهد .
ابن اثير ، يك مورّخ اديب بوده و به سان ديگر مورّخان ، مجموع گزارش ها را

1.. ر . ك : المزار الكبير ، تحقيق جواد قيومى : ص ۱۳ (مقدّمه محقّق) .

  • نام منبع :
    دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1388
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 5912
صفحه از 494
پرینت  ارسال به