75
دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل

ابن فتّال، كتاب خود را به شيوه امالى ها در قالب چند مجلس ارائه داده و از آيات قرآنى و مباحث عقلى و تاريخى و نيز احاديث ، سود جسته ؛ ولى متأسّفانه اسناد روايات را به دليل شهرت آنها و وجودشان در منابع ديگر ، حذف كرده است ، هر چند بسيارى از مطالب كتاب را مى توان در كتب مشهور حديث و سيره يافت .
در بخش مربوط به امام حسين عليه السلام ، گزارش او ، مشابه گزارش ابو مخنف است و دو كتاب الإرشاد شيخ مفيد و الأمالى صدوق ، دو منبع اصلى گزارش هاى اويند . ۱

۲۱. إعلام الورى بِأعلام الهدى

امين الإسلام فضل بن حسن طَبْرِسى (م ۵۴۸ ق) ، مؤلّف تفسير گران سنگ و مشهور مجمع البيان و حدود بيست كتاب ديگر ، از بزرگ ترين دانشمندان شيعه امامى در قرن ششم هجرى است . او مورد احترام معاصران خويش ، مانند على بن زيد بيهقى و استاد بزرگانى مانند : ابن شهرآشوب ، شادان بن جبرئيل قمى ، فضل اللّه راوندى ، قطب الدين راوندى ، شيخ منتجب الدين رازى (مؤلّف كتاب مشهور الفهرست) و نيز فرزند برومند خود ، رضى الدين حسن (مؤلّف مكارم الأخلاق) بوده است .
طَبْرِسى ، مفسّر ، متكلّم ، اديب، شاعر و مورّخ بود و اين همه را از نزد اساتيد بزرگى مانند : مفيد ثانى (فرزند شيخ طوسى) ، عبد الجبّار مُقْرى (شاگرد شيخ طوسى) و شيخ جعفر دوريستى به خوبى آموخته بود .
طَبْرِسى با تكيه بر اندوخته هاى كلامى و مطالعات تاريخى خود ، كتاب إعلام الورى بِأعلام الهدى را در شرح حال اهل بيت عليهم السلام نگاشت و بويژه در زندگى امام حسين عليه السلام با تفصيلى در خور تحسين ، به شرح نهضت عاشورا همّت گماشت .

1.. ر. ك : تاريخ در آينه پژوهش : ش ۱۵ ص ۶۶ (مقاله «سيرى در مقتل نويسى و تاريخ نگارى عاشورا» ، محسن رنجبر) .


دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
74

مى كرده كه مجالس پنجشنبه او را در كتابى به نام الأمالى الخميسيّة گرد آوردند و بعدها قاضى شمس الدين جعفر بن احمد و سپس قاضى محيى الدين محمّد بن احمد قُرَشى ـ كه هر دو ، خود، از عالمان بودند ـ امالىِ او را مرتّب كردند و ترتيب كنونى كتاب ، حاصل كار محيى الدين قرشى است .
شجرى ، احاديث را با سلسله سند كامل مى آورد و حتّى گاه به زمان اخذ و تحمّل (دريافت) حديث هم اشاره مى كند و پس از او نيز اين كتاب با سلسله سند، به دست عالمان رسيد و اين در كنار شخصيت مؤلّف ، موجب استقبال عالمان از كتاب او شد و آن را به عنوان يكى از كتب مقبول حديث در آورد .
در امالى كنونى ، در جلد نخست ، يك مجلس به فضايل كلّى اهل بيت عليهم السلام اختصاص دارد و فصلى نيز ويژه فضيلت امام حسين عليه السلام و مقتل و اخبار ايشان است ۱ و در جلد دوم اين مجموعه نيز فصلى مربوط به عاشورا و روزه آن است . ۲ گفتنى است فصل مربوط به مقتل و اخبار امام حسين عليه السلام ، از مفصّل ترين فصول كتاب الأمالى الخميسيّة است ۳ و شجرى در آن جا افزون بر احاديث ، برخى گزارش ها ، حكايات و كرامت ها را نيز با همان شيوه معمول محدّثان، با ذكر اسناد ، آورده است .

۲۰. روضة الواعظين و بصيرة المتّعظين

ابو على محمّد بن حسن بن على (م ۵۰۸ ق) مشهور به ابن فتّال نيشابورى ، از شاگردان سيّدِ مرتضى ، شيخ طوسى و نيز پدرش حسن بن فتّال بود . ابن فتّال ، كتاب روضة الواعظين را بيشتر براى اندرز و تعاليم عقيدتى و اخلاقى با بهره گيرى از سخنان و زندگانى اهل بيت عليهم السلام نگاشت .

1.. الأمالى ، شجرى : ج ۱ ص ۱۴۸ و ۱۵۹ .

2.. الأ مالى ، شجرى : ج ۲ ص ۸۰ ـ ۸۸ .

3.. الأمالى ، شجرى : ج ۱ ص ۱۵۹ ـ ۱۹۳ .

  • نام منبع :
    دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1388
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 5734
صفحه از 494
پرینت  ارسال به