71
دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل

گزارش ها ، به همراه اعتبار و شهرت او موجب شد كتاب الإرشاد از همان اوان تأليف و نشر ، مورد استقبال قرار گيرد و مرجع بسيارى از ارجاعات دانشوران گردد و حتّى منابع پس از او ، از آن استفاده كنند . حدود يك هفتم از الإرشاد ، به زندگانى امام حسين عليه السلام و نهضت عاشورا اختصاص يافته است . الإرشاد بارها چاپ ، ترجمه و حتّى مختصر شده است .

۱۷. فضل زيارة الحسين عليه السلام

ابو عبد اللّه محمّد بن على بن حسن بن عبد الرحمان علوى شجرى (۳۶۷ ـ ۴۴۵ ق) ، از عالمان دوره آل بويه در عراق است . او در خاندانى علمى در كوفه به دنيا آمد و به بغداد ، سفر كرد و نزد نود تن از عالمان ، مانند : على بن عبد الرحمان بكايى ، ابو مفضّل شيبانى و ابو حفص كتانى ، علم آموخت . ۱
وى سپس به كوفه باز گشت و عنوان افتخارآميز «مُسنِد كوفه» را در ميان حدود چهارصد استاد اين شهر ، به خود اختصاص داد . ۲ او شاگردان فراوانى را تربيت كرد كه نام هجده تن از آنان ، در منابع، آمده است . ۳ از جمله اين شاگردان ، محمّد بن احمد بن بحشل ، معروف به ابو عبد اللّه عطّار است كه كتاب فضل زيارة الحسين را نزد مؤلّف ، قرائت و از او روايت كرده است .
شجرى چندين كتاب ديگر ، مانند : الأذان بحىّ على خير العمل و فضل الكوفة و أهلها و كتاب بزرگ فقهى الجامع الكافى را در پرونده علمى خود دارد .
ابو عبد اللّه علوى شجرى ، بر مذهب زيدى بود و يكى از بزرگان اين فرقه شمرده مى شود ؛ امّا احاديث بسيارى را از امام باقر عليه السلام و امام صادق عليه السلام و امام رضا عليه السلام نقل

1.. سيّد عبد العزيز طباطبايى در مقدّمه كتاب ، نام اين نود تن را آورده است .

2.. ر.ك : سير أعلام النبلاء : ج ۱۷ ص ۶۳۶ ، تاريخ الإسلام: ج ۳۰ ص ۱۱۸ ، التحف شرح الزلف : ص ۲۷۲ .

3.. ر. ك : فضل زيارة الحسين عليه السلام : مقدّمه محقّق (سيّد عبدالعزيز طباطبايى) .


دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
70

متناسب، مى سنجيم و از رهگذر گردآورى همه متون و اسناد ، به درستى و يا نادرستى هر حديث ، حكم داده ، از آن استفاده مى كنيم .
گفتنى است كه حاكم در دو بخش ، فضايل مشترك امام حسن عليه السلام و امام حسين عليه السلام و نيز فضايل اختصاصى امام حسين عليه السلام را آورده و به ويژگى ها و خصوصيات ايشان پرداخته است .

۱۶. الإرشاد

ابو عبد اللّه محمّد بن محمّد بن نعمان بغدادى (۳۳۶ ـ ۴۱۳ ق) مشهور به شيخ مفيد ، از درخشان ترين چهره هاى شيعه از آغاز تاكنون است . او با استعداد خدادادى و توفيق در تلاش شبانه روزى و بهره گيرى از حوزه شكوفاى بغداد توانست به عنوان متكلّم ، فقيه ، محدّث و مورّخ ، چهره نمايد و زعامت علمى شيعه را عهده دار گردد و در كشاكش غُلو و تقصير و كشمكش دو فرقه درگير به هوادارى از تشيّع و تسنّن ، بنيان گذار خطّ اعتدال در تشيّع امامى گردد . شيخ مفيد با آن كه كثير التأليف است و بيش از دويست كتاب كوچك و بزرگ دارد ، امّا نوشته هايش از استوارى ويژه اى برخوردارند و بسيارى از كتاب هاى او ، از مآخذ اصلى دانش هايى چون : كلام و عقايد ، فقه ، حديث ، تاريخ و سيره است .
كتاب مهم و مشهور او ، الإرشاد فى معرفة حجج اللّه على العباد ، زندگى نامه همه امامان شيعه را در بر دارد . شيخ مفيد ، آن را در سال هاى پايانى عمرش و پس از حدود هفتاد سال علم آموزى ، به نگارش در آورده است . شيخ مفيد ، با اتّكا به منابعى مانند مقتل هاى ابى مخنف و هشام كلبى و نيز تاريخ هاى طبرى و مدائنى ـ كه به آنها مستقيم يا غير مستقيم ، دسترس داشته ـ و نيز از طريق سلسله اسنادش به مورّخان و محدّثان پيش از خود ، توانسته است تاريخ قابل استنادى را از زندگى امامان اهل بيت عليهم السلام فراهم آورد.
شيوه تلفيقى شيخ مفيد رحمه الله در آوردن مجموع حوادث و اشاره اجمالى به اسناد

  • نام منبع :
    دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1388
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 5856
صفحه از 494
پرینت  ارسال به