67
دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل

پنجاه روايت در باره شهادت امام حسين عليه السلام و وقايع پس از آن و نيز چهره علمى قاضى نعمان ، كتاب او را به يكى از منابع قابل توجّه تاريخ كربلا تبديل كرده است ، هر چند بسيارى از وقايع ( مانند بيعت خواستن از امام عليه السلام ، نامه كوفيان به امام عليه السلام و پاسخ هاى ايشان ) را گزارش نكرده و در آنچه نقل كرده است نيز اشتباهات آشكار يا تفاوت هايى در اخبار او (در مقايسه با ديگر نقل هاى تاريخى) به چشم مى خورد . ۱

۱۳. كامل الزيارات

ابو القاسم جعفر بن محمّد بن قوُلويِه قمى (م ۳۶۸ ق) معروف به ابن قولَوَيه ، از فقيهان و محدّثان بزرگ و مورد اعتماد شيعه است . او شاگرد بسيارى از بزرگان شيعه ، از جمله پدرش و شيخ كلينى و استاد بزرگاني مانند شيخ صدوق و شيخ مفيد بوده است .
نجاشى ، فهرست نگار بزرگ شيعه ، او را از عالمان برجسته و مورد اطمينان در حديث و فقه شمرده و وى را برتر از هر وصف نيكويى كه در باره كسى گفته شود ، دانسته است . ۲ سيّد ابن طاووس نيز امانتدارى او را مورد اتّفاق همگان دانسته است . ۳
كامل الزيارات ، يكى از تأليفات متعدّد ابن قولويه است كه در آن ، مؤلّف به شيوه معمول محدّثان ، روايت ها را با سلسله سند آورده است . او ملتزم شده كه جز از پيامبر صلى الله عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام نقل نكند و تنها از استادان مورد وثوق خود، بهره ببرد و اين بر اعتبار كتاب او افزوده است .
مؤلف كامل الزيارات ، مطابق با عنوان انتخابي خود ، به زيارت ها و بويژه زيارت امام حسين عليه السلام پرداخته و بيش از هشتاد باب از ۱۰۸ باب كتاب را به فضايل و بركات امام

1.. در باره تعداد اصحاب امام حسين عليه السلام ، قاتل ايشان و نيز قطع كننده سر ايشان ، ر . ك : شرح الأخبار : ج ۳ ص ۱۵۵ به بعد .

2.. رجال النجاشى : ج ۱ ص ۳۰۵ ش ۳۱۶ .

3.. الإقبال : ج ۱ ص ۳۴ .


دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
66

طبرانى در موضوع بحث ما ، چندان زياد نيست و تنها حدود صد و پنجاه روايت است . اين روايات ، در كتاب مستقلّى با نام نه چندان منطبق مقتل الحسين (به تحقيق محمّد شجاع ضيف اللّه ) و نيز در فصلي از كتابِ الحسين و السنّة (به وسيله سيّد عبد العزيز طباطبايى) به چاپ رسيده است .

۱۲. شرح الأخبار

ابو حنيفه نعمان بن محمّد تميمى مغربى (م ۳۶۳ ق) ، از قاضيان و عالمان كثير التأليف دوره فاطميان مصر است . وى از مقرّبان دربار فاطمى بوده و از اين رو، به كتاب خانه هاى متعدّدى دسترس داشته است . او بيش از چهل تأليف بزرگ و كوچك دارد . كتاب بزرگ شرح الأخبار فى فضائل الأئمّة الأطهار ، احاديث منقول او در باره شرح زندگى و مناقب ائمّه عليهم السلام است . اگرچه در اسماعيلى يا امامى بودن او اختلاف است ، امّا اين مسئله زيانى به آنچه نسبتا مبسوط در باره امام حسين عليه السلام نقل كرده ، وارد نمى آورد .
قاضى نعمان ، بخشى از جزء يازدهم ، دوازدهم و سيزدهم از شانزده جزء شرح الأخبار را به مناقب و مقتل امام حسين عليه السلام اختصاص داده است . او گاه به سانِ محدّثان ، متون را يك به يك و همراه با سند ، هر چند اجمالى ، نقل مى كند و گاه مانند مورّخان ، حاصل مجموع اطّلاعات خود را مطابق با سير تاريخى و به صورت يك ماجرا ارائه مى نمايد .
او گاه از مؤلّفانى مانند زبير بن بكّار ۱ و ابو مخنف ۲ نام مى برد ، كه نشان دهنده دسترس او به كتاب هاى ايشان و يا دست كم داشتن طريق به آنان است. وجود بيش از

1.. ر. ك : شرح الأخبار : ج ۳ ص ۱۶۳ ، ش ۱۰۹۰ وص ۱۶۴ ش۱۰۹۳ . زبير بن بكّار ، از مورّخان پر تأليف سده سوم هجرى است . الموفّقيات و أنساب قريش ، از تأليف هاى مشهور اويند .

2.. ر.ك : شرح الأخبار : ج ۳ ص ۱۶۵ ش ۱۰۹۴ .

  • نام منبع :
    دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1388
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 6087
صفحه از 494
پرینت  ارسال به