65
دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل

و فضايل را مبنا قرار نداده است .
نَسَب ابو الفرج اصفهانى ، به امويان مى رسد ؛ ولى خود وى ، گرايش هاى شيعى و زيدى داشته و از سوى ابن تيميّه مورد طعن قرار گرفته است ؛ امّا ذهبى ، شاگرد ابن تيميّه ، مى گويد :
حرفى در بى اعتبارىِ او سراغ ندارم ، بجز گفته ابن ابى الفوارس كه گفته : «پيش از مرگش ، روان پريش شد» . تعدادى از اديبان ، كتاب الأغانى او را ستوده اند . ۱

۱۱. المعجم الكبير

ابو القاسم سليمان بن احمد بن ايّوب شامى طَبَرانى (۲۶۰ ـ ۳۶۰ ق) ، از محدّثان بزرگ اهل سنّت و مؤلّف چند كتاب حديثىِ گسترده مانند : المعجم الكبير ، المعجم الأوسط و المعجم الصغير است . او بسيار مسافرت كرد و در طول عمر دراز خود ، فراوان حديث شنيد و نوشت . او استادان فراوانى داشت و به محدّثان بسيارى ، مانند ابو نعيم اصفهانى (مؤلّف حلية الأولياء) حديث آموخت .
طبرانى در المعجم الكبير خود ، نام ، شرح حال و روايات صحابه پيامبر صلى الله عليه و آله را بر حسب حروف الفبا آورده و در باب «الحاء» ، به نام ، شمايل ، فضايل و احاديث امام حسين عليه السلام پرداخته است . پيشگويى شهادت امام حسين عليه السلام به وسيله پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ، وقايع مرتبط با تربت حسين عليه السلام ، كشته شدگان كربلا ، ذكر قاتلان امام حسين عليه السلام ، وقايع شگفت پس از قيام و نيز بخشى از احاديث امام حسين عليه السلام به روايت امام زين العابدين عليه السلام و برخى مطالب ديگر ، همه در اين بخش آمده اند .
طبرانى در گزارش خود ، به شيوه محدّثان ، همه گزارش ها را با سلسله سند خود ، نقل مى كند . از اين رو آنها را قابل استناد و بررسى ساخته است . حجم گزارش هاى

1.. ر.ك : تاريخ الإسلام : ج ۲۶ ص ۱۴۴ .


دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
64

است و ما تنها از طريق نقل كتاب هاى پس از او مانند الإمامة و السياسة به آن ، دسترس داريم . اين گزارش در برخى موارد ، تفاوت هايى با ديگر گزارش ها دارد . از اين رو، در پژوهش تاريخى بايد مورد توجّه قرار گيرد . ۱

۱۰. مَقاتل الطالبيّين

ابو الفرج على بن حسين اُمَوى اصفهانى (۲۸۴ تا ۳۵۶ ق) ، از مورّخان پركار قرن چهارم است . او تأليفات فراوانى داشته ؛ امّا تنها سه كتابِ الأغانى ـ كه بسيار بزرگ و مورد اقبال بوده ـ ، أدب الغرباء و مقاتل الطالبيّين ، از او بر جاى مانده است . ابو الفرج ، كتاب مقاتل الطالبيّين را در سال ۳۱۳ هجرى نوشته و در آن ، بيش از دويست كشته خاندان ابو طالب را در سه قرنِ نخست هجرى ، نام برده و احوالشان را شرح كرده است . ابو الفرج به كشتگان طالبى نهضت عاشورا ـ كه بيش از بيست تن هستند ـ نيز پرداخته و سپس با تفصيل ، به شرح حال سَرور شهيدان ، امام حسين عليه السلام و گوشه هايى از قيام ايشان و نيز اسارت خاندان ايشان روى آورده است .
او در كتاب خود ، حكايات تاريخى را بيشتر به شيوه محدّثان و با سند ، نقل مى كند و امكان بررسى آنها را فراهم مى آورد . وى با اين كار ، بر اعتبار كتابش افزوده است . او طريق هاى خود را به مورّخان پيش از خود (مانند : مدائنى ، ابو مخنف و حتّى حميد بن مسلم ، گزارشگر حاضر در كربلا) ، ذكر كرده و جالب توجّه است كه به امام زين العابدين عليه السلام ، امام باقر عليه السلام و امام صادق عليه السلام نيز طريق دارد . ۲
او گاه ، گزارش هاى نصر بن مُزاحم ، مَدائنى و روايات عمّار دُهْنى و جابر جُعفى را تركيب مى كند و به شيوه مورّخان ، حاصل آن را مى آورد ؛ امّا كمتر به نقد و تحليل مى پردازد . ترتيب كتاب ابو الفرج ، بيشتر تاريخى است و در شرح حال افراد ، بزرگى

1.. براى آگاهى بيشتر از اين گزارش ، ر . ك : معرّفى و نقد منابع عاشورا : ص ۸۹ ـ ۹۴ .

2.. براى آگاهى از برخى طريق ها ، ر.ك : مقاتل الطالبيّين : ص ۹۸ ـ ۹۹ .

  • نام منبع :
    دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1388
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 5868
صفحه از 494
پرینت  ارسال به