61
دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل

مقتل مهمّ ابو مخنف و نيز مقتل هشام كلبى است . البتّه هشام كلبى از مقتل ابو مخنف استفاده كرده ؛ امّا به دليل اسناد ديگرى كه به دست وى رسيده ، وقايعى را افزون بر آنچه ابو مخنف نقل كرده ، در كتابش آورده است . همه اينها در كنار آنچه طبرى از واقدى ، مورّخ مشهور و كهن تاريخ صدر اسلام و نيز به وسيله عمّار دُهْنى از امام باقر عليه السلام نقل كرده ، ما را با مجموعه بزرگى از اخبار مستند ، رو به رو مى سازند كه نه همه آنها ، امّا مقدار در خور اعتنايى از آنها ، به وسيله ديگر اسناد تاريخى ، تأييد و تقويت مى شود .
گفتنى است تاريخ نامه طبرى، به دليل فراگيرى و گردآورى همه اخبار ضعيف و قوى در هر مسئله ، از آغاز تأليف ، با استقبال عالمان و مورّخان ، رو به رو شد و بَلعمى در قرن ششم ، آن را به پارسى ترجمه كرد . تاريخ الطبرى ، چاپ هاى متعدّدى دارد و بخش ويژه كربلا از اين تاريخ ، به كوشش سيّد الجميلى ، به طور مستقل و با عنوان استشهاد الحسين عليه السلام نيز نشر يافته است . ۱
پاره اى از آنچه طبرى به آن پرداخته ، دعوت كوفيان از امام حسين عليه السلام ، قيام و شهادت مسلم بن عقيل در كوفه ، حركت امام حسين عليه السلام به سوى كوفه ، شهادت امام عليه السلام و يارانش و نيز وقايع مربوط به اسيران است .

۸ . الفُتوح

ابو محمّد احمد بن اعثم كوفى (م حدود ۳۱۴ ق) ، ۲ مورّخى مشهور و در تراز ديگر مورّخان كهن ، يعنى : يعقوبى ، طبرى ، دينورى و بلاذرى است . او در كتاب الفتوح

1.. ر.ك : تأمّلى در نهضت عاشورا : ص ۲۶ .

2.. برخى با استناد به سخن ياقوت حموى در إرشاد الأريب إلى معرفة الأديب (ج ۲ ص ۲۳۰)، زنده بودن او را تا حدود سال ۳۲۰ ق ، دانسته اند . حموى گفته است : «له كتاب التاريخ إلى آخر أيّام المقتدر» و مى دانيم كه المقتدر عبّاسى، تا سال ۳۲۰ ق ، خليفه بوده است .


دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
60

دوره تاريخ جهان را از آدم عليه السلام تا سال ۲۵۹ قمرى نگاشت . او در تدوين اين تاريخ ، به ثبت رويدادهاى سياسى بيشتر توجّه كرده ؛ امّا با وجود شيعه بودن ، احتمالاً به خاطر تنگناها و خفقانِ حاكم بر آن عصر، به تاريخ كربلا كمتر پرداخته و تنها به بيعت خواستن يزيد از امام حسين عليه السلام ، ورود امام عليه السلام به كربلا ، شهادت امام حسين عليه السلام و اصحابش و نيز پيش بينى شهادت امام حسين عليه السلام اشاره كرده است .
يعقوبى نيز مانند همكاران مورّخ خود ، وقايع را بدون ذكر سلسله سند ، گزارش كرده است . از اين رو، براى اطمينان از درستى داده هاى آن ، بايد آنها را با اطّلاعات ديگر (مانند مقتل ابو مخنف كه شباهت فراوانى به آن دارد) ، قرين ساخت . تاريخ اليعقوبى ، مورد توجّه عالمان بوده و چاپ هاى فراوانى دارد .

۷. تاريخ الاُمم و الملوك (تاريخ الطبرى)

ابو جعفر محمّد بن جرير طبرى (م ۳۱۰ ق) ، از مورّخان ، مفسّران و محدّثان برجسته اهل سنّت است كه پرحجم ترين كتاب تاريخ را تا روزگار خود ، نگاشته است . اين كتاب، با گزارش تاريخ پيامبران و نيز ايرانِ پيش از اسلام ، آغاز مى شود و پس از ذكر حوادث تا هجرت پيامبر صلى الله عليه و آله ، به نقل رويدادهاى مهمّ سه قرن نخست اسلام ، به ترتيب تاريخ هجرى مى پردازد .
اين كتاب ، چنان كه از نامش پيداست ، يك منبع تاريخ سياسى است و اگر چه گزارش هاى آن از اعتبار يكسانى برخوردار نيستند و بويژه در گزارش هاى برخى راويان (مانند سيف بن عَميره) كه طبرى به نقد آنها نپرداخته، با مشكلْ رو به رو هستيم ، امّا بسيارى از آنها با تكيه بر اسنادِ در دسترس مؤلّف و به سان كتاب هاى حديثى ، با زنجيره سند ، نقل شده و در نتيجه قابل نقد و بررسى اند .
تاريخ طبرى ، بويژه در بخش مربوط به سال هاى ۶۰ و ۶۱ ق ، يكى از منابع ارزشمند تاريخ كربلاست ، خصوصا كه طريق اصلى و تقريبا كامل ما در دسترس به

  • نام منبع :
    دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1388
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 6100
صفحه از 494
پرینت  ارسال به