59
دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل

است . دينورى همچنين سخنانِ رد و بدل شده در كربلا و از جمله خطبه هاى مهمّ امام حسين عليه السلام را در روز عاشورا ، نقل نكرده و وقايع پس از شهادت را خلاصه و كوتاه آورده است .
دينورى در تدوين كتاب خود ، از گفتار افرادى مانند : ابن كيِّس نَمِرى، ابن شريّه جُرهُمى ، ابن كلبى ، كسايى ، اَصمعى ، شَعبى و ابن عبّاس ، سود جسته ؛ امّا مانند عموم مورّخان ، گزارش ها را بدون سند آورده است . او در يك جا هم خبر خود را از حميد بن مسلم ، راوى مشهور و حاضر در كربلا ، نقل كرده است . ۱
در اين كتاب ، هماهنگى كلّى و اجمالى اخبار دينورى با گزارش هاى ديگر مورّخان (بويژه ابو مخنف و طبرى) ، بسيارى از اخبار او را قابل پذيرش مى كند و تفاوت هاى جزئى و تعبيرهاى متفاوت در كنار قدمت آن تعابير ، نشان دهنده ارتباط مستقيم او با منابع دست اوّل است . از اين رو ، كتاب الأخبار الطِّوال را مى توان از كتاب هاى اصلى و دست اوّل تاريخ عاشورا دانست و آن را در دسته «منابع مشتمل» كه قابل استفاده و استنادند ، جاى داد . ۲
گفتنى است الأخبار الطوال ، در الفهرست ابن نديم ، معجم الاُدباء ياقوت حَمَوى (م ۶۲۶ ق) و ديگر كتاب ها ، به صراحت ، از آنِ دينورى دانسته شده و حتّى ابن ادريس (م ۵۹۸ ق) برخى مطالب آن را نقل كرده است . ۳ الأخبار الطوال ، چاپ هاى متعدّدى دارد .

۶. تاريخ اليعقوبى

ابن واضح احمد بن ابى يعقوب اسحاق بن جعفر (م ۲۹۲ ق) معروف به يعقوبى ، از مورّخان دوره عبّاسى و بر خلاف بيشتر مورّخان اين دوره ، شيعه است . يعقوبى ، يك

1.. الأخبار الطوال : ص ۲۶۰ .

2.. ر . ك : تأمّلى در نهضت عاشورا : ص ۲۴ .

3.. براى آگاهى بيشتر ، ر. ك : نور علم : ش ۳۸ («معرّفى الأخبار الطوال» ، سيّد على ميرشريفى) .


دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
58

امّا موارد متعدّدى از آنها با روايات مورّخان ديگر (مانند : ابن سعد و دينورى) توافق كلّى دارند و از اين طريق ، تأييد و تقويت مى شوند .
بلاذرى ، گاه نكات ريز و جزئياتى را گزارش مى دهد كه جالب توجّه اند . گفتنى است چاپ اخير اين كتاب، با نام جُمَل أنساب الأشراف منتشر شده است كه كامل تر از چاپ هاى قبلى است . ۱

۵. الأخبار الطِّوال

ابو حنيفه احمد بن داوود دينَوَرى (م ۲۸۲ يا ۲۹۰ ق) ، از مورّخان ، منجّمان و گياه شناسان دوره عبّاسى و معاصر بلاذرى است . او بيش از بيست تأليف داشته ؛ امّا تنها اثر باقى مانده از او ، كتاب مهمّ تاريخى و كهن الأخبار الطِّوال است كه مى توان آن را يك دوره تاريخ سياسىِ فشرده ايران و عراق از آغاز خلقت آدم عليه السلام تا عصر مؤلّف دانست .
مهم ترين بخش اين كتاب ، به دوره پس از فتح ايران توسط سپاه اسلام تا سال ۲۲۷ هجرى مربوط است . او به تاريخ پيامبر صلى الله عليه و آله ، كمتر پرداخته و به احتمال فراوان ، نوشته هاى ديگران را در اين باره كافى مى دانسته است . وى در عوض ، رخدادهاى عراق (بويژه اخبار امام حسين عليه السلام ) و عاشورا را با تفصيل بيشتر و بدون جانبدارى فرقه اى و مذهبى ، گزارش كرده است .
او هر چند به دليل نزديكى به دربار عبّاسى ، برخى گزارش هاى مربوط به اهل بيت عليهم السلام را نياورده ، امّا وقايع پس از شهادت امام حسن مجتبى عليه السلام (مانند : بيعت گرفتن براى يزيد ، دعوت كوفيان از امام حسين عليه السلام ، حضور مسلم و شهادت او در كوفه ، حركت امام عليه السلام به سوى عراق و شهادت امام عليه السلام و يارانش) را شرح داده

1.. ر. ك : تأملى در نهضت عاشورا : ص ۲۳ .

  • نام منبع :
    دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1388
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 5997
صفحه از 494
پرینت  ارسال به