د ـ منابع مفقود
فهرست نگاران و رجاليان ، مؤلّفان متعدّدى را نام برده اند كه دست كم ، يك كتاب در باره امام حسين عليه السلام و شهادت ايشان نگاشته اند . هر چند شمار كمى از اين كتاب ها به دست ما رسيده است ؛ امّا تنوّع و فراوانى آنها نشان از بازتاب گسترده حماسه كربلا در قرون اوّليه دارد و به تنهايى مى تواند اثبات كننده وجود تاريخ معتبر در باره حادثه عاشورا باشد .
در يك نگاه تاريخى ، منابع تاريخى موجود ـ كه پيش از اين نام برديم ـ ، از جهت اتّصال روايت هايشان به شاهدان وقايع ، به وسيله كتاب هاى مفقودى كه هم اكنون گزارش مى كنيم ، كامل مى شوند . بيشتر آنچه در اين جا مى آوريم ، برگرفته از فهرست نامه هاى كهن شيعى ، يعنى : رجال النجاشى و رجال الطوسى و ديگر منابع كتاب شناسى و تاريخى است . از سوى ديگر ، تقريبا همه نويسندگان كتاب هاى مفقودِ مورد اشاره، شناخته شده و بيشتر آنها از دانشمندانِ به نام و مقبول فريقَين بوده اند و تعداد قابل اعتنايى از آنها ، در علوم ديگرى مانند : ادبيّات، لغت ، حديث ، فقه و تفسير ، مؤسّس و مبتكر و پرآوازه بوده اند و اين نكته از مراجعه به شرح حال آنان به دست مى آيد .
گفتنى است بيشتر اين مؤلّفان ، در پنج قرن نخست و تنها معدودى از آنها در زمان هاى بعد، مى زيسته اند. اين ، بدان معناست كه دسترس ما به آنها ، از طريق منابع معاصر و نزديك به آنهاست ؛ منابعى كه خود از اعتبار نسبى برخوردارند و آن اندازه از مؤلّفان مورد بحث ما دور و فاصله دار نيستند كه صحّت نقل آنها را خدشه دار كند .
نگارش قرن اوّل
مقتل الحسين عليه السلام ، تأليف اصبغ بن نباته مُجاشعى حنظلى كوفى، تنها كتاب نگاشته شده در قرن نخست هجرى در موضوع عاشوراست كه از نامش آگاهى داريم. ابن نُباته، از
