برخى از شما در استدلال ، گوياتر از ديگرى است . اگر من [به سبب ادلّه ظاهرى كه در واقع ، مخدوش بوده اند ، ]به كسى مالى را از اموال برادرش دادم ، در واقع ، قطعه اى از آتش را به او داده ام .
اگر چنين نباشد ، توجيه رفتن پيامبر صلى الله عليه و آله به سوى مكّه و مُحرِم شدن ايشان و منجر شدن آن به صلح حديبيه، جريان جنگ اُحُد و ... و بسيارى از كارهاى ديگر ايشان ، دشوار خواهد بود .
به سخن واضح تر ، پيشوايان دينى ، در امور اجتماعى و روابط بين انسان ها، راه هاى متعارفِ دانش و آگاهى را مبنا قرار مى دادند و از آگاهى هاى غيبى خويش ، استفاده نمى كردند . آنان فقط گاهى براى اظهار معجزه يا كرامت ، چنين مى كردند و اين ، روش معمول و متعارف آنان نبود .
علّامه محمّد باقر مجلسى ، در جلاء العيون و نيز در رساله اى كه در باره حكمت شهادت امام حسين عليه السلام تدوين كرده ، نوشته است :
شبهه اى كه در خاطر عوام است كه: «ايشان با وجودى كه مى دانست كه شهيد خواهد شد ، چرا به صحراى كربلا رفت و اهل بيتِ خود را برد؟»، اين شبهه ، چندين پاسخ دارد : پاسخ مُجملش آن است كه احوال پيشوايان دين را [در موضوع علم غيب و اطّلاع بر قضا و قدر] به احوال خود ، قياس نبايد كرد و تكليف ايشان ، تكليفى ديگر است ، و اگر جمعى كه بر اسرار قضا و قدر حق تعالى مطّلع اند ، تكليف ايشان در اين باب ، مانند تكليف ما باشد و توان رفع آن قضاهايى را كه بر آنها مطّلع گرديده اند ، از خود بكنند، بايد كه هيچ قضايى در ايشان ، جارى نگردد و به هيچ بلايى مبتلا نشوند و همه امور ، موافق خواهش بدنىِ ايشانْ واقع شود، و اين ، خلافِ مصلحت عليم قدير است.
پس بايد كه ايشان به علم واقع ، مكلّف نباشند و در تكاليف ظاهرى با ساير مردم ،

منافقان و نابودى كافران است ... . [امام ،] در رهبرى ، توانمند و در سياست ، داناست . طاعتش ، واجب است. امام، قيام كننده به امر خداى عز و جل ، خيرخواه بندگان خدا و نگهبان دين خداست .
از اين رو ، هر حادثه اى در زندگى آنان، مى بايد با نگاه به اين اهداف عالى ، تفسير شود و حادثه عاشورا نيز از اين امر ، مستثنا نيست .

۲. علم ائمّه عليهم السلام به غيب

يكى از باورهاى قطعى و ضرورى نزد شيعيان ، آگاهى امامان عليهم السلام از غيب است. گرچه در اندازه و چگونگى آن ، اختلاف نظرهاى اندكى وجود دارد ، ولى در اصل آن ، هيچ ترديدى نيست. البتّه شيعيان ، اين آگاهى از غيب را به اذن خدا و در طول علم الهى و در رتبه انسان ، جاى مى دهند. مستند اين باور ، روايت هاى فراوانى است كه در مصادر حديثى نقل شده است .

۳ . مانع نبودن علم غيب از انجام دادن تكاليف ظاهرى

يكى از مسائلى كه سبب لغزش و مغالطه در اين مبحث شده، توجّه نكردن به اين نكته است كه علم غيب ، مانع از انجام دادن تكاليف ظاهرى نيست. به تعبير ديگر ، پيامبر صلى الله عليه و آله و امامان عليهم السلام ، از علم غيب ، برخوردار بودند ؛ ولى آن علم را مبناى انجام دادن تكاليف ، قرار نمى دادند . پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در قضاوت ها و داورى ها و نيز رفتن به ميدان نبرد و جنگ ، به ظاهر ، عمل مى نمود و مى فرمود :
إِنَّمَا أقْضِى بَيْنَكُمْ بِالْبَيِّنَاتِ وَ الأيْمَانِ وَ بَعْضُكُمْ ألْحَنُ بِحُجَّتِهِ مِنْ بَعْضٍ ، فَأيُّمَا رَجُلٍ قَطَعْتُ لَهُ مِنْ مَالِ أخِيهِ شَيْئاً فَإِنَّمَا قَطَعْتُ لَهُ بِهِ قِطْعَةً مِنَ النَّارِ . ^۱ من در ميان شما ، به بيّنه ها (دلايل و گواهان روشن) و سوگندها داورى مى كنم .