آرى! كارهاى زشت يزيد ، مخفيانه صورت نمى گرفت تا از كسى كه دور است ، پنهان بماند يا كسى بتواند آنها را نديده بگيرد . با اين وصف ، نزديك ترين كسان ، يعنى پدرش ، همه آنها را ناديده انگاشت و در برابر افكار عمومى و برجسته ترين شخصيت هاى جامعه ، خواست پرده پوشى كند و بنا كرد به تعريف كردن از فضل و كمالات او و از سياستدانى اش ، تا سخنگوى دين و نماينده حق و فضيلت ، حسين بن على عليه السلام بر دهانش كوبيد و پرده از رسوايى هاى يزيد ، بر گرفت و آنها را نمايان ساخت .
خود معاويه ، در نامه اى پسرش را توبيخ كرد و زشتكارى اش را غير قابل تحمّل دانست . وى به يزيد نوشته بود : بدان ـ اى يزيد ـ كه اوّلين چيزى كه مستى از تو سلب مى كند ، شناختِ هنگام شكرگزارى خدا بر نعمت هاى آشكار و پياپى اوست ، و اين سلب معرفت ، بزرگ ترين آسيب و مصيبتى سهمناك است ؛ چرا كه آدمى ، نمازى را كه بايد در اوقات معيّن به جاى آورد ، ترك مى كند ، و ترك نماز ، از بزرگ ترين آفت هاى مستى و مى گسارى است و پس از آن ، اين آفت كه آدمى كارهاى بد را خوب مى پندارد و مرتكب گناه مى شود و امور پنهان كردنى را آشكار مى كند و راز را افشا مى نمايد . بنا بر اين ، خود را از اين كه در پنهان ، كارى انجام مى دهى ، در امان و بى مخاطره مپندار و به كار خود ، ادامه مده ... . ۱
با توجّه به همين رذيلت ها و رسوايى هاى شُهره يزيد بوده كه حسن بصرى ، تعيين او را به حكومت ، يكى از چهار گناه سهمگين معاويه و از تبهكارى او شمرد ۲ . ۳
1.صبح الأعشى : ج ۶ ص ۳۸۸ .
2.الغدير : ج ۱۰ ص ۲۲۷ ـ ۲۵۶ .
3.علّامه امينى، در اين نوشتار ، نقل هاى تاريخى را از مصادر مشهور ، گردآورى كرده و نظم خوب و زيبايى به آنها داده است . طبعا دور از واقعيّت نيست كه در برخى از اين نقل ها ، افزوده هايى از سوى قصّه پردازان نيز وجود داشته باشد .