نفر ، ^۱ برخى ششصد نفر ^۲ و برخى هزار نفر ^۳ و برخى ارقام ديگرى گزارش كرده اند . ^۴
نكته قابل توجّه ، اين كه در تبيين آمار شهداى كربلا ، بجز امام عليه السلام ، مشخّصات ۱۵۴ نفر ، ارائه مى شود كه حدود ۷۲ تن از آنها از خاندان امام حسين عليه السلام و پيامبر صلى الله عليه و آله و امام على عليه السلام بوده اند .
بنا بر اين ، ممكن است آنچه در گزارش مشهور آمده ، اشاره به همين افراد باشد ، و نيز مى تواند اشاره به ياران امام عليه السلام قبل از ملحق شدن كسانى باشد كه به تدريج به ايشان پيوسته اند ؛ زيرا گزارش هايى از پيوستن بيست تا سى نفر به امام عليه السلام حكايت دارند ، چنان كه احتمال دارد برخى اسامى ، به دليل تصحيف ، تكرار شده باشند . به هر حال ، تعداد ياران امام عليه السلام بيش از ۷۲ تن بوده اند . البتّه شمارى از شهدا ، مانند : على اصغر عليه السلام و عبد اللّه بن حسن عليه السلام و اُمّ وَهْب ، از سپاهيان به شمار نمى روند و شمارى از سپاهيان امام عليه السلام مانند : حسن مُثنّا و ضَحّاك بن عبد اللّه مَشرقى نيز شهيد نشده اند .
گفتنى است كه شمارى از ياران امام عليه السلام ، از خاندان و نزديكان ايشان بوده اند و شمارى از آنها ، از ياران پيامبر صلى الله عليه و آله و امام على عليه السلام .

سخنى در باره شمار دو سپاه

تعيين دقيق و قطعى شمار دو سپاه ، مقدور نيست ؛ امّا در اين باره اعدادى گزارش شده كه ارائه مى گردد .

الف ـ شمار سپاه امام حسين عليه السلام

بيشتر منابع معتبر ، شمار سپاهيان امام عليه السلام را ۷۲ نفر ، گزارش كرده اند . ^۱ شيخ مفيد رحمه اللهمى نويسد :
حسين بن على عليه السلام ، هنگام صبحگاه و بعد از نماز صبح ، يارانش را [ براى نبرد ، ]آماده كرد . آنان ، سى و دو سوار و چهل پياده بودند . ^۲
ليكن با ملاحظه نام و مشخّصات شهداى كربلا ، مى توان گفت كه شمار سپاهان امام عليه السلام بيش از اين تعداد بوده است ، چنان كه پاره اى از منابع ، عدد ياران امام عليه السلام را ۸۲ نفر ، ^۳ برخى ۱۱۴ نفر ، ^۴ برخى ۱۴۵ نفر ، ^۵ برخى صد و هفتاد