۱۶۷۸.الأمالى ، صدوقـ به نقل از عبد اللّه بن منصور ، از امام صادق ، از پدرش امام باقر ، از جدّش امام زين العابدين عليهم السلام ـ: بُرَير بن خُضَير هَمْدانى ـ كه بهترين قارى روزگارش بود ـ ، به ميدان آمد، در حالى كه مى گفت :
من ، بُرَيرم و پدرم ، خُضَير استخيرى نيست در كسى كه خيرى ندارد .
آن گاه ، سى تن از آنان را كُشت و سپس ، به شهادت رسيد . رضوان خدا بر او باد !
۱۶۷۹.الملهوف :بُرَير بن خُضَير ـ كه زاهد و عابد ۱ بود ـ ، به ميدان آمد . يزيد بن مَعقِل ، به سوى او بيرون آمد و با هم ، قرار مُباهِله گذاشتند و از خدا خواستند كه هر كه بر حق است ، آن را كه بر باطل است ، بكُشد . آن گاه ، با هم جنگيدند و بُرَير ، او را كُشت . سپس ، پيوسته جنگيد تا به شهادت رسيد . خداوند، از او خشنود باد !
۱۶۸۰.تاريخ الطبرىـ به نقل از ابو مِخنَف ـ: يوسف بن يزيد ، از عفيف بن زُهَير بن ابى اَخنَس ـ كه در هنگام شهادت حسين عليه السلام ، حضور داشت ـ ، برايم نقل كرد : يزيد بن مَعقِل از قبيله بنى عَميرَة بن ربيعه ـ كه با تيره بنى سَليمه از قبيله عبد قيس هم پيمان بودند ـ ، بيرون آمد و گفت: اى بُرَير بن خُضَير ! مى بينى كه خدا ، براى تو چه خواسته است؟
بُرَير گفت: به خدا سوگند كه براى من ، خوبى خواسته است و براى تو ، بدى !
يزيد گفت: دروغ مى گويى ، در حالى كه پيش از اين ، دروغگو نبودى . آيا به ياد مى آورى كه در محلّه بنى لَوذان ، با هم مى رفتيم و تو مى گفتى: عثمان بن عفّان ، بر خود ، ستم كرد و معاوية بن ابى سفيان ، گم راه و گم راه كننده است و بى ترديد ، پيشواى هدايت و حقيقت، على بن ابى طالب است؟
بُرَير گفت: گواهى مى دهم كه اين ، نظر و گفته من است.
يزيد بن مَعقِل به او گفت: من ، گواهى مى دهم كه تو از گم راهان هستى .
بُرَير بن خُضَير به او گفت: اگر موافقى با همديگر مُباهله كنيم و خدا را بخوانيم تا دروغگو را لعنت كند و هر كدام را كه بر باطل هستيم ، بكُشد . سپس بيرون بيا، تا با هم ، تن به تن بجنگيم.
هر دو بيرون آمدند و دستانشان را به سوى خدا ، بلند كردند و از او خواستند كه دروغگو را لعنت كند و آن كه بر حق است ، ديگرى را كه بر باطل است، بكُشد . سپس در برابر يكديگر ايستادند و به نبرد با هم پرداختند و دو ضربه به هم زدند . يزيد بن مَعقِل ، ضربه اى آرام به بُرَير بن خُضَير زد كه آسيبى به او نرساند و بُرَير بن خُضَير نيز ضربه اى به او زد كه كلاهْ خود او را شكافت و تا مغز سرش رسيد و چنان [ بر زمين ]افتاد كه گويى از بلندى ، سقوط كرده است . شمشير ابن خُضَير هم در سرش گير كرد ؛ و گويى او را مى بينم كه آن را تكان مى دهد تا آن را از سرش بيرون بكِشد .
سپس ، رضى بن مُنقِذ به بُرَير حمله بُرد و با او گلاويز شد و لَختى درگير بودند. سپس بُرَير بر سينه اش نشست . رضى گفت: جنگاوران و مدافعان ، كجايند ؟
كعب بن جابر بن عمرو اَزْدى ، رفت تا به بُرَير، حمله ببرَد . به او گفتم : اين ، بُرَير بن خُضَير قارى است كه در مسجد ، به ما قرآن مى آموخت .
امّا او با نيزه به او يورش بُرد و آن را در پشت بُرَير ، جاى داد. بُرَير ، چون سوزش نيزه را احساس كرد، بر او جَست و صورتش را گاز گرفت و نوك بينى اش را كَنْد ؛ ولى كعب بن جابر ، او را زد تا بر زمينش انداخت و نيزه را كاملاً در پشتِ او فرو كرد . سپس ، به او روى آورد و چندان با شمشيرش بر او زد تا او را كُشت .
عفيف [ بن زُهَير ] مى گفت: گويى مرد عبدىِ از پاى افتاده را مى بينم كه برخاست و خاك از جامه اش تكانْد و گفت: اى برادر اَزْدى ! نعمتى به من دادى كه هرگز ، آن را فراموش نمى كنم.
[يوسف بن يزيد] مى گفت : به عفيف گفتم: تو خود ، اينها را ديدى ؟
او گفت: آرى . به چشم خود ، ديدم و با گوش خود ، شنيدم .
هنگامى كه كعب بن جابر باز گشت ، همسرش (يا خواهرش) نَوار دختر جابر ، به او گفت: دشمنان فرزند فاطمه را يارى دادى و بزرگ قاريان را كُشتى! كار فجيعى انجام دادى. به خدا سوگند، ديگر هيچ گاه ، حتّى يك كلمه هم با تو سخن نمى گويم !
كعب بن جابر گفت :
اى زن نكوهيده ! از احوال من بپرس ، تا به تو بگوينددر آن روز، با حسين [ چه كردم ] ، در حالى كه نيزه ها آماده كارزار بودند .
آيا ناپسندترين مطلوبِ تو را نياوردمدر حالى كه در آن روز ترسناك ، آنچه كردم ، بر من مُشتَبَه نبود (كارم درست بود) .
با من نيزه اى بود كه سرش خيانت ننمودو شمشير سپيدى كه با دو لبه تيز و بُرّان
آن را برهنه كرده ، ميان گروهى بر كشيدمكه دينشان، دين من نبود ؛ چرا كه من به دين اُموَيان ، خشنودم .
و از نوجوانى تا كنون ، چشمانم مانند آنها راچه در روزگارِ ايشان ، و چه پيش از آن ، نديده بود
با كوبنده ترين ضربه هاى شمشير ، به گاهِ نبردآرى . هر حامى حريم خويش، چنين كوبنده است.
بى زره و كلاه خود ، در برابر زخم و ضربِ نيزه و شمشيرشكيب ورزيدند و به نبرد تن به تن ، روى آوردند ؛ امّا سودى نداشت .
اگر عبيد اللّه را ديدى، به او بگو كهمن ، مطيع و گوش به فرمان خليفه ام .
بُرَير را كُشتم و سپس ، نعمت نجات دادن را بر ابو مُنقِذبار نمودم، هنگامى كه جنگاوران را به يارى طلبيد .
عبد الرحمان بن جُندَب نيز برايم گفت: شنيدم كه كعب بن جابر ، در روزگار فرمان روايى مُصعَب بن زُبير [ بر عراق ]مى گفت : اى پروردگار من ! ما به پيمان، وفا كرديم . پس ـ اى پروردگار ـ ما را مانند خيانتكاران ، قرار مده .
پدرم به او گفت: راست است. او وفا كرد و كَرَم ورزيد و تو براى خود ، شر اندوختى .
او گفت: هرگز! من براى خودم شر نيندوختم ؛ بلكه خير اندوختم.
و ادّعا كرده اند كه رضى بن مُنقِذ عبدى ، بعدها در پاسخِ اين اشعار كعب ، چنين سروده است:
اگر پروردگارم مى خواست ، من در جنگ [ با ] آنان ، شركت نمى كردمو پسر جابر ، بر من منّت [ نجات دادنم را ] نمى گذاشت .
[ شركت در ] آن روز ، چنان ننگ آور است كهفرزندانم نيز مانند همنشينانم ، بر من عيب مى گيرند .
اى كاش پيش از شهادت حسين ، مُرده بودمو به زير خاك رفته بودم !
