سه . ملاقات اهل بيت امام عليه السلام با جابر در كربلا

با تأمّل در آنچه به تفصيل ، توضيح داده شد كه بازگشت اهل بيتِ سيّد الشهدا عليه السلام در غير اربعين به كربلا (مطابق گزارش سيّد ابن طاووس) ، ممكن است انجام شده باشد ، ملاقات آنها در غير اربعين با جابر نيز امكانِ وقوع دارد ، با اين توضيح كه ممكن است جابر ، مدّتى را در كربلا مانده باشد و يا در كوفه يا حوالى آن، اقامت گزيده و مجدّدا براى زيارت سيّد الشهدا عليه السلام به كربلا باز گشته باشد.
تنها سؤالى كه در اين باره بى پاسخ مى ماند ، اين است كه اگر چنين امرى وقوع يافته ، چرا در منابع شيعه تا قرن هفتم به آن، اشاره اى نشده است و گزارشى از اهل بيت عليهم السلام در اين باره در منابع متقدّم و معتبر، وجود ندارد ؟ البتّه در منابع متأخّر ، مطالب فراوانى در اين باره آمده كه قابل استناد نيستند . به هر حال ، بعيد شمردن يا انكار بازگشت اهل بيتِ سيّد الشهدا به كربلا ، به گونه اى كه محدّث نورى ، شيخ عبّاس قمى و استاد مطهّرى گفته اند ، صحيح به نظر نمى رسد .

د . بازگشت اهل بيت امام عليه السلام به كربلا در غير اربعين

در ميان منابع كهن ، تنها در الآثار الباقية ى ابو ريحان بيرونى (م ۴۴۰ ق) تصريح شده كه اهل بيتِ سيّد الشهدا در اربعين به كربلا باز گشته اند ؛ ^۱ ليكن با عنايت به آنچه گفته شد ، اين سخن ، قابل قبول نيست ، بويژه اين كه پس از ابو ريحان ، تا قرن هفتم هجرى ، هيچ يك از منابع ، اين نظريّه را تأييد نكرده اند .
امّا بازگشت اهل بيتِ سيّد الشهدا عليه السلام به كربلا در غير اربعين ، در منابعى مانند : الأمالى صدوق ، ^۲ الملهوف و مثير الأحزان ، ^۳ آمده است . شايد تنها ايرادى كه به اين مطلب مى توان وارد كرد ، اين است كه راه شام به مدينه ، راه جداگانه اى است ^۴ و همان طور كه محدّث نورى گفته ، بعيد است كه يزيد ، اجازه داده باشد كه سفر را طولانى كنند و مجدّدا خانواده امام عليه السلام را به كربلا بياورند ؛ ليكن با وجود اين استبعاد، نمى توان اصل بازگشت آنان را به كربلا، انكار كرد . ^۵

دو . حضور جابر در اربعين اوّل در كربلا

گزارش هاى متعدّدى ، حاكى از حضور جابر بن عبد اللّه انصارى در كربلا در نخستين اربعين شهدا در سال ۶۱ هجرى اند . ^۶
برخى، در اين گزارش ها ترديد كرده و گفته اند: با توجّه به امكانات آن دوران ، سفر از مدينه تا كربلا ، پس از دريافت خبر واقعه كربلا ، بيش از چهل روز طول مى كشيده است . از اين رو ، جابر نمى توانسته در اربعين اوّل ، در كربلا حضور يابد . ^۷
در پاسخ اين ترديد ، مى توان گفت :
اوّلاً از كجا ثابت شده كه جابر ، هنگام واقعه عاشورا، در مدينه بوده است؟ شايد وى آن هنگام ، مدينه را به سوى كوفه ، ترك كرده بوده است .
ثانيا مى توان گفت كه امكان دريافت خبر شهادت امام حسين عليه السلام و يارانش تا ده روز بعد از واقعه عاشورا وجود دارد و جابر مى توانسته در مدّت باقى مانده تا اربعين ، خود را به كربلا برساند .