ريشه هاى اصلىِ دروغ در مرثيه سرايى

به نظر مى رسد آنچه در ريشه يابىِ دروغ پردازى در مرثيه سرايى بدان اشاره شد ، در واقع ، بهانه دروغ پردازان است ، نه ريشه اصلىِ آن ؛ زيرا هر كس كه از كمترين معلومات دينى برخوردار باشد ، با اندكْ تأمّلى ، به اين نتيجه مى رسد كه اسلام ، اجازه نمى دهد كه با دروغ ـ كه گناهى كبيره است ـ ، زمينه گريستن بر امام حسين عليه السلام را ـ كه امرى مستحب است ـ ، فراهم كنيم، يا هر مطلب مكتوب و غير مكتوبى را بدون بررسى به اهل بيت عليهم السلام نسبت دهيم .
به نظر ما ، ريشه هاى دروغ پردازى در مرثيه سرايى ، امور ديگرى است كه اين گونه بهانه تراشى ها نيز ريشه در آنها دارد . اين ريشه ها ، عبارت اند از :

الف ـ جهل

شمارى از مرثيه سرايان ، اگر بدانند آنچه مى خوانند ، دروغ است ، قطعا از آن اجتناب مى كنند ؛ ليكن از آن جا كه نه شناخت درستى از تاريخ عاشورا دارند ، و نه توان و يا حوصله تحقيق و بررسى در باره آن ، هر مطلبى را در هر كتابى مى بينند و يا از ديگرى مى شنوند ، در صورتى كه براى گرياندن مردم ، مفيد تشخيص دهند ، بدون تأمّل در صحّت و سُقم آن ، مورد استفاده قرار مى دهند .
بنا بر اين ، نخستين گام براى اصلاح مرثيه سرايى ، آموزش مرثيه سرايان و زنده كردن روح تحقيق در آنان و همچنين ، معرّفى منابع معتبر و غير معتبر تاريخ عاشورا به آنهاست .

ب ـ سوء استفاده از زبانِ حال

بهره گيرى از زبانِ حال در مرثيه سرايى ، با رعايت دو شرط، بى اشكال است و در واقع ، نوعى هنرمندى در ذكر مصيبت به شمار مى رود:
شرط اوّل ، اين كه مرثيه سرا ، توان تشخيصِ حال كسى را كه مى خواهد زبان حال او را بيان كند ، داشته باشد و اين توان ، در صورتى تحقّق مى يابد كه سراينده زبانِ

به اين بيان ، توان بسيارى از معاصى كبيره را مباح ، بلكه مستحب كرد و براى فسّاق ، جاده وسيعى به سوى آن معاصى باز نمود ؛ زيرا كه اخبار فضيلت و مدح ادخالِ سرور در قلب مؤمن و قضاى حوائج و اجابت خواهش او و سعى و كوشش در انجاح آن اضعاف ، اخبار اِبكاست . پس هر فاسقى ، هر زنى را كه ديد و خواهش نمود، بوسه بر رويش زند يا...، بر زن رواست به مقتضاى اخبار استحباب ادخالِ سرور يا اخبار استحباب قضاى حاجت و غير آنها ، اجابت نمايد و خود را تسليم كند! ^۱

۲ . تسامح در ابواب فضائل ، قصص و مصائب

مطلب ديگرى كه از منظر محدّث نورى ، دومين عامل عمده براى وارد شدن دروغ به مرثيه سرايى است ، تمسّك به سيره برخى علما مبنى بر ضبط و نقل روايات ضعيف در مؤلّفات خود ، و تسامح در قبول و نقل روايات ابواب فضائل و قصص و بخصوص مصائب است .
ايشان ، پس از توضيح اين شبهه ، به تفصيل، آن را توضيح مى دهد و مى گويد :
اين سخن ، مغالطه اى بيش نيست و هرگز علماى درستكار كه سيرشان در خطوط مستقيمه موازين عدليه است ، از كتابى كه صاحبش را نشناسند ، نقل نكنند، و نيز از كتابى كه مؤلّفش بى مبالات [است] و فرقى ميان خبر موهون و غير موهون نگذاشته و در مقام نقل ، تميزى براى آنها مقرّر نداشته ، خبرى بيرون نياورند . ^۲
به هر حال ، ترديدى نيست كه تسامح در نقل فضائل ، قصص و مصائب ، مجوّز دروغ پردازى و نسبت دادن هر مطلبى ـ كه در ابواب و موضوعات ياد شده در هر كتابى يافت شود ـ ، به اهل بيت عليهم السلام نيست .