وَ ارحَم تِلكَ الأَعيُنَ الَّتى جَرَت دُموعُها رَحمَةً لَنا ، وَ ارحَم تِلكَ القُلوبَ الَّتى جَزِعَت وَ احْتَرَقَت لَنا ، وَ ارْحَمِ الصَّرخَةَ الَّتى كانَت لَنا . ^۱ و بر آن چشم هايى كه از سرِ دلسوزى بر ما اشك هايشان روان شده ، رحم كن، و بر آن دل هايى كه براى ما بى تاب شده و آتش گرفته اند، رحم نما، و بر شيون هايى كه براى ما بلند گرديدند، رحم آور .
عزادارى براى سيّد الشهدا عليه السلام ، يكى از بزرگ ترين مصاديق بزرگداشت شعائر الهى و نشانه پَروامندىِ دل هاست . ^۲
يقينا يكى از مهم ترين امتيازات جامعه شيعه ، برخوردارى از چشمه پُرفيض نورانيت و معنويت عاشوراست . اين چشمه جوشان ، از نخستين روزى كه موضوع يادكردِ مصيبت سيّد الشهدا عليه السلام و يارانش مطرح شد ، جريان يافت و تا امروز ، همچنان جارى است و پس از اين هم ادامه خواهد داشت .
امامانِ اهل بيت عليهم السلام ، جز تأكيدهاى مستقيم قولى ، به گونه هاى ديگرى نيز بر اهمّيت عزادارى براى امام حسين عليه السلام و زنده نگه داشتن آن ، تأكيد داشته اند كه به مواردى اشاره مى گردد :

۱. مرثيه سرايان سيّد الشهدا عليه السلام ، پيش از واقعه كربلا

بر پايه رواياتى كه در فصل چهارم اين بخش مى آيد ، نخستين كسى كه قبل از واقعه كربلا براى سيّد الشهدا عليه السلام مرثيه سرايى كرده ، خداوند متعال است كه آدم ابو البشر عليه السلام ، ^۳ ابراهيم خليل عليه السلام ^۴ و خاتم انبيا صلى الله عليه و آله ^۵ را از مصائبى كه براى حسين عليه السلام پيش خواهد آمد ، آگاه فرموده است ، و آنان ، بر اين مصيبت، گريسته اند .

(۱)

منزلت و جايگاه عزادارى در سخن و سيره پيشوايان

بر پايه روايات اين بخش ، برپا داشتنِ عزا براى سالار شهيدان و يارانش ، مرثيه سرايى براى آنان و گريه بر مصائبى كه بر ايشان گذشته است ، بويژه در دهه اوّل محرّم و خصوصا در روز عاشورا ، مورد تأكيد اهل بيت عليهم السلام بوده است .
عزادارى براى سيّد الشهدا عليه السلام ، در حقيقت ، اظهار محبّت به خاندان پيامبر خدا صلى الله عليه و آله است كه قرآن ، مودّت آنها را واجب كرده است :
«قُل لَا أَسْـئلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَا الْمَوَدَّةَ فِى الْقُرْبَى. ^۱ بگو در برابر اين [رسالت] ، مزدى از شما نمى خواهم ،جز دوست داشتن خويشاوندان [خود] را» .
عزادارى براى سيّد الشهدا عليه السلام ، اظهار همدردى در بزرگ ترينِ مصائبى است كه براى اهل بيت عليهم السلام و در واقع براى اسلام ، پيش آمده است .
شيخ صدوق ، از امام صادق عليه السلام روايت كرده كه فرمود :
...رَحِمَ اللّهُ شيعَتَنا ! شيعَتُنا ـ وَاللّهِ ـ هُمُ المُؤمِنونَ ! فَقَد ـ وَاللّهِ ـ شَرِكونا فِى المُصيبَةِ بِطولِ الحُزنِ وَ الحَسرَةِ . ^۲ خداوند ، شيعيان ما را رحمت كند! آنان ـ به خدا سوگند ـ ، حقيقتاً مؤمن اند . به خدا سوگند، آنان، در اندوه و حسرتى مدام، در عزاى ما سهيم اند .
و در روايت ديگرى ، از ايشان نقل شده كه فرمود :