۶ / ۲
عبيد اللّه بن زياد
ابو حفص عبيد اللّه بن زياد ، در سال ۳۳ يا ۳۹ هجرى به دنيا آمد . پدرش ، زياد بن اَبيه بود كه داستان تغيير يافتن نَسَب او و الحاقش به ابو سفيان توسّط معاويه ، مشهور است . مادر عبيد اللّه نيز زنى مجوسى به نام مرجانه فرزند يكى از پادشاهان فارس بود كه از زياد ، جدا شد و با مردى كافر به نام شيرويِه ازدواج كرد و عبيد اللّه در خانه او پرورش يافت . ۱
ابن زياد ، در جوانى به سياست و قدرت ، دست يافت . او هوش سياسى و به تعبير ديگر ، جرئت و قساوت خود را ـ كه از پدرش به ارث برده بود ـ در راه مقاصد شيطانى بنى اميّه به كار مى گرفت. ابن زياد در زمان معاويه ، به حكومت بصره منصوب شد ۲ و پس از معاويه ، يزيد، او را در همان منصب ، ابقا كرد و براى مقابله با امام حسين عليه السلام با مشورت سِرجونِ نصرانى ، فرماندارى كوفه را نيز به وى وا گذارد . ۳
در حادثه كربلا ، همه جنايت ها ، به دستور مستقيم عبيد اللّه تحقّق يافت ، چنان كه پس از يزيد ، بيشترين نقش را در اين فاجعه دردناك داشت. او پس از واقعه كربلا نيز در كمال سفّاكى ، اعتراض هاى عراقيان را سركوب نمود ؛ امّا سرانجام و پس از مرگ يزيد ، در حالى كه بر حسب نقل ، چهار هزار و پانصد نفر از شيعيان با وضعى فجيع در زندان او بودند ، در برابر نافرمانى و شورش بصريان ، تاب نياورد و ذليلانه فرار كرد .
اندكى بعد ، وى در روز دهم محرّم سال ۶۷ هجرى ـ يعنى تنها شش سال بعد و درست ، در همان روزى كه امام حسين عليه السلام به شهادت رسيده بود ـ ، با سپاه ابراهيم بن مالك اشتر ، در خازِر (در پنج فرسنگى موصل در شمال عراق) ، درگير و به وسيله او كشته شد. در اين جنگِ سخت كه با پيروزى ابراهيم اشتر همراه بود ، افزون بر ابن زياد ، بسيارى از فرماندهان جنايتكار و سپاهيان شام ، به هلاكت رسيدند . ابراهيم ، بدن ابن زياد را سوزاند و سرش را براى مختار ثقفى فرستاد و او نيز سرش را روانه حجاز نمود تا امام زين العابدين عليه السلام و خاندان پيامبر صلى الله عليه و آله را خوشحال كند .
1.شرح مفصّل جريان تولّد او بر فراش عبيد ثقفى و ادّعاى ابو سفيان را نسبت به او ، در دانش نامه امير المؤمنين عليه السلام (ج ۱۳ ص ۲۰۳) آورده ايم .
2.عبيد اللّه در اواخرحكومت معاويه (سال ۵۵ هجرى) ، هنگامى كه حدود ۲۲ و بنا به قولى ، شانزده سال داشت ، حاكم بصره شد .
3.ر . ك : ج ۴ ص ۹۷ (بخش هفتم / فصل چهارم / رايزنى يزيد براى انتخاب حكمران كوفه) .
