199
دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد دهم

در آغاز اين دوره ـ كه حكومت شيعى صفويه، زمام امور ايران را به دست گرفت ـ ، شعر عاشورايى ، رواج و گسترش يافت تا آن جا كه ادبيات دينى در اين دوره ، مملو از ادبيات «طَف» است. برخى ويژگى هاى شعر عاشورايى در اين دوره ، عبارت اند از:

يك . پيدايش نوحه هاى سينه زنى

در اين دوره ، علاوه بر رواج و گسترش اشعار عاشورايى، سبك تازه اى از شعر عاشورايى كه امروز آن را با عنوان «نوحه هاى سينه زنى» مى شناسيم، با اشعار يغماى جندقى (۱۱۹۰ ـ ۱۲۷۶ق) ، شكل گرفت.

دو . شعر قِصَصى و رِوايى

در اين دوره ، شعر قصصى (داستانى) و روايى (روايتگرانه) ، رواج يافت و برخى شاعران ، وقايع عاشورا و حوادث پس از آن را به قالب شعر در آوردند.
فدايى مازندرانى (۱۲۰۰ ـ ۱۲۸۲ق) ، ماجراى شب عاشورا و توبه حُر را به شعر در آورده است ، چنان كه نيّر تبريزى (۱۲۴۷ ـ ۱۳۱۲ق) ، اشعارى با عناوين : «شب يازدهم» ، «وصف على اكبر عليه السلام » ، «وصف حر» و «وصف عبّاس عليه السلام » دارد كه به شيوه روايى و داستانى بازگو شده اند. البتّه در اشعار اين دوره نيز رثا و ذكر مصائب ، موضوع غالب است.

۳ . دوران معاصر (قرن چهاردهم و پانزدهم هجرى)

در اين دوره ، بيش از دويست و پنجاه شاعر فارسى سرا، به حادثه عاشورا پرداخته اند و شعر دينى و مذهبى ، رشد كمّى بسيارى داشته است. برخى از ويژگى هاى شعر اين دوره ، عبارت اند از :


دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد دهم
198

هر دوره ، مى توان اشاره كرد .
شعر عاشورايى را در زبان فارسى ، به سه دوره مى توان تقسيم كرد:
۱. از آغاز تا ظهور دولت صفويه (قرن چهارم تا قرن نهم هجرى)
۲. دوره صفويه تا آغاز دوره مشروطه (قرن دهم تا اوايل قرن چهاردهم هجرى)
۳. دوران معاصر (قرن چهاردهم و پانزدهم هجرى) .
اينك ويژگى هاى شعر عاشورايى در اين سه دوره را، به اجمال، گزارش مى كنيم:

۱ . از آغاز تا ظهور دولت صفويه (قرن چهارم تا قرن نهم هجرى)

در اين دوره ، دست كم ، ۳۲ شاعر فارسى زبان ، ۱ در باره حادثه عاشورا و امام حسين عليه السلام ، شعر سروده اند كه بيشتر آنها ، شاعران و عالمانِ به نام و پُرآوازه زمان خود بوده اند و در ميان آنها ، شاعرانى چون : قوامى رازى، سنايى، عطّار، مولوى و جامى ديده مى شوند .
سروده هاى عاشورايى در اين شش قرن ، اندك اند و شاعرانى از اهل سنّت هم در باره حادثه عاشورا ، شعر سروده اند. اشعار اين دوره ، غالبا جنبه رثا و ذكر مصائب دارد.

۲. دوره صفويه تا آغاز دوره مشروطه (قرن دهم تا اوايل قرن چهاردهم هجرى)

در اين دوره، بيش از چهل شاعر پارسى گو ، در باره قيام امام حسين عليه السلام شعر سروده اند كه از ميان آنها ، شاعرانى چون: شاپور تهرانى ، محتشم كاشانى ، صائب تبريزى، بيدل دهلوى، عُمّان سامانى و قاآنى را مى توان نام برد .

1.آمار مربوط به شاعران پارسى گو ، بر اساس جلد دوم كتاب دانش نامه شعر عاشورايى، ارائه شده است؛ امّا در ارائه نمونه ها، از منابع ديگر نيز استفاده شد.

  • نام منبع :
    دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد دهم
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1388
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 5397
صفحه از 514
پرینت  ارسال به