۱ . حالت عزا به خود گرفتن چهره شهرها ؛
۲ . سياهپوش كردن مساجد ، حسينيه ها ، تكايا و معابر در آغاز محرّم ؛
۳ . پوشيدن لباس سياه و نرسيدن به آراستگى ظاهر (مثل : نتراشيدن ريش و نچيدن موها و . . . و برخى ، پوست بدن خود را سياه مى كردند و در معابر ، به حركت در مى آمدند) ؛
۴ . روضه خوانى در دهه اوّل محرّم و روز عاشورا در منازل و مساجد و تكايا ؛
۵ . حركت كردن دسته هاى عزادارى در معابر ، در دهه نخست محرّم (شامل دسته هاى : سينه زن ، زنجيرزن ، تيغ زن و سنگ زن) ؛
۶ . آويختن پرچم عزا بر سَردَر منازل ؛
۷ . مرثيه خوانى و نوحه خوانى در مجالس سوگوارى ؛
۸ . شام دادن به عزاداران ؛
۹ . جمع شدن دسته ها در مكانى (مثل تكيه) خارج از شهر ؛
۱۰ . حركت دادنِ شبيه هاى شخصيت هاى كربلا (مانند امام حسين عليه السلام و فرزندان و خانواده ايشان) در معابر كه گاه با ظاهرى خونين و ساكت ، در جمع مردم به حركت در مى آمدند و گاه ، با حمل كودكان نيمه لُخت و سوار بر شتر به صورت وارونه ، اسارت كودكان اهل بيت عليهم السلام را تداعى مى كردند ؛
۱۱ . حمل نمادينِ تابوت امام حسين عليه السلام در حالى كه شمشير ، عمامه و سلاح هاى ديگر ، روى آن قرار داشت و حركت دادن چند اسب بى سوار به نشان اسبان امام عليه السلام و يارانش كه بر روى آنها ، انواع سلاح ها و عمامه ها گذاشته شده بود ؛
۱۲ . حمل عِمارى (نخل گردانى) كه شبيه هاى طفلان امام حسين عليه السلام درون آنها نشسته بودند و حركت دادن چند شتر كه عمارى ها روى آنها قرار گرفته بود ؛
۱۳ . نمايش پوستين گوسفندِ تازه ذبح شده بر روى شتر ، در حالى كه تيرهايى بر

ميان آيين هاى بومى و ملّى نيز كشانده شد و آيينى ملّى ـ مذهبى را رقم زد . آيين سوگوارى ، از حوزه جغرافيايى ايران به مناطق ديگر نيز نفوذ كرد ^۱ و براى مثال ، در ميان شيعيان هند ، رواج يافت و در آن جا به گونه اى شگفت ، رنگ و بوى محلّى به خود گرفت و سپس همپاى مهاجران هندى ، به كشورهايى چون اندونزى و حتّى كشورهاى امريكاى مركزى انتقال يافت .
اكنون ، فهرستى از شيوه هاى رايج عزادارى در پايتخت صفوى را ـ كه در سفرنامه ها و تأليفات آن دوران ، انعكاس يافته است ـ ، مى آوريم : ^۲