167
دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد دهم

در بين ديگر فرقه ها، از جمله شافعيان و حنفيان ، رواج داشته و از سوى عالمانى همچون : محمّد منصور ، امير عبّادى ، خواجه على غزنوى ، صدر خُجَندى ، ابو منصور ماشاده ، مجد همدانى ، خواجه ابو نصر هسنجانى ، شيخ ابو الفضائل مشّاط ، ابو منصور حضره ، قاضى ساوه و خواجه ابو المعالى جوينى برگزار مى شده است .
افزون بر آنچه ياد شد ، گزارش هاى ديگرى نيز در اختيار داريم كه به گونه اى نشانگر تداوم جريان عزادارى و اقامه سوگوارى بر امام حسين عليه السلام در اين سده اند . اين گزارش ها عبارت اند از :
۱ . گزارش ذهبى از اقامه سوگوارى در بغداد به سال ۵۶۱ ق ، ۱ كه در نهايتِ گستردگى و شور و هيجان ، برگزار شده است .
۲ . گزارش ذهبى ، كه در آن تصريح مى كند در حدود سال ۵۹۰ ق ، تشيّع ، به همّت بر آمده و شايع شده بود و مردم ، از رضى الدين طالقانى قزوينى، واعظ بلندآواز روزگار ، خواسته بودند كه در روز عاشورا و بر فراز منبر ، يزيد را لعن كند . ابن جوزى نيز كه خود ، واعظى در اوجِ شهرت بود ، با اين امر ، موافق بود. ۲
۳ . گزارشى كه در آن آمده است كه مردم از سِبط ابن جوزى خواسته اند مقتل بخواند . او نيز اجابت نموده و خود نيز در مقتل خوانى خويش ـ كه به زمان ملك ناصر بوده ـ ، زارى كرده است . ۳
۴ . گزارشى كه پيش تر آورديم كه شيعيان ، يارىِ حاكم حلب را مشروط به علنى شدن شعائر ، از جمله عزادارى كرده بودند . ۴

1.در سير أعلام النبلاء (ج ۲۰ ص ۴۱۶) آمده است : رافضى ها به سال ۵۶۱ق ، براى عاشورا به سوگوارى پرداختند و آن را به حدّ اعلا رساندند .

2.در سير أعلام النبلاء (ج ۲۱ ص ۱۹۳) و البداية و النهاية(ج ۱۳ ص ۹) ، در شرح حال ابو الخير احمد بن اسماعيل بن يوسف طالقانى قزوينى شافعى آمده است : در زمان وى ، تشيّع به خاطر ابن صاحب رواج پيدا كرد و مردم در روز عاشورا از وى خواستند كه يزيد را لعن كند و او نكرد . چند بار اقدام به كشتنش كردند ؛ امّا نه از نظرش دست كشيد و نه سست شد . او به قزوين رفت ؛ امّا ابن جوزى به آنان متمايل شد .

3.البداية و النهاية : ج ۱۳ ص ۱۹۴ .

4.در البداية و النهاية (ج ۱۲ ص ۲۸۸) آمده است : وقتى صلاح الدين به سال ۵۷۰ ق ، بر دمشق به طور كامل ? و همه جانبه چيره شد ، چون در حلب هنوز مقاومت و آشفتگى ادامه داشت ... ، بلافاصله راهى حلب شد و در كوه جوشن ، مستقر گرديد . مردم حلب به حاضر شدن در ميدان باب العراق فرا خوانده شدند . مردم در آن جا گرد آمدند . نور الدين ، شاه زاده حاكم حلب ، برخاست و به مردم ، اظهار محبّت و علاقه كرد و در برابر آنان ، تظاهر به گريه نمود و آنها را به جنگ با صلاح الدين تحريك كرد . و اين با نظر امراي پيشين بود . مردم شهر به او اعلام وفادارى و طاعت عمومى كردند و شيعيان به اين منظور با او شرط كردند كه «حىّ على خير العمل» باز گردانده و در بازارها اذان گفته شود و بخش شرقى مسجد جامع ، به آنها اختصاص يابد و نام دوازده امام ، در كنار جنازه ها برده شود و براى نماز ميّت ، پنج تكبير گفته شود و عقد ازدواج هايشان نزد ابو طاهر بن ابى المكارم حمزة بن زاهر حسينى باشد . او همه اينها را پذيرفت و در مسجد جامع و جاهاى ديگر شهر ، در اذان ، «حىّ على خير العمل» گفته مى شد .


دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد دهم
166

در رى ـ كه از بزرگ ترين شهرهاى بلاد اسلامىِ آن روزگار بوده است ـ ، در روز عاشورا ، شيخ ابو الفتوح نصرآبادى و خواجه محمود حدّادىِ حنفى مذهب و ديگران ، در كاروان سراى كوشك و مساجد بزرگ ، مراسم عزادارى امام حسين عليه السلام و لعن بر ظالمان را برگزار مى كرده اند .
از سوى ديگر ، خواجه امامْ شرف الأئمّه ابو نصر هسنجانى ، با حضور و همراهى و هميارى اميران ، تركان ، خواجگان و حَنَفيان معروف ، به گونه اى ذكر واقعه كربلا مى كرده كه از ديگران بر نمى آمده است .
همچنين خواجه امام ابو منصور حضره ، از عالمان درجه اوّل و صاحب اعتبار شافعى ، زمانى كه در رى بوده ، در روز عاشورايى ، در مسجد جامع سرهنگ ، ذكرِ واقعه كربلا كرده است .
قاضى عمده ساوه اىِ حنفى مذهب ـ كه سخنورى سرشناس بوده است ـ نيز در ساوه، در مسجد جامع طغرل ، در جمعِ بيست هزار نفرى مردم ، به هنگام ذكر مصيبت ، به گونه اى سرْ برهنه نمود و جامه دريد كه مانند آن ، ديده نشده بود .
و ديگر آن كه در روز عاشوراى سال ۵۵۵ ق ، خواجه تاج شعرى نيشابورى ، با اجازه قاضى ، در جامع عتيق ، مجلس عزاى باشكوهى بر پا كرده است .
علاوه بر اينها ، شهاب مشّاط ، در حضور بانوانِ اُمراى ترك ، مجلس عزا برگزار مى كرده است . او همه ساله اين مجلسِ خود را با حلول ماه محرّم ، شروع مى كرده، روزهاى نخست را مقتل عثمان و على عليه السلام و در روز عاشورا ، مقتل امام حسين عليه السلام را مى گفته است . او چنان مقتل مى گفته كه غوغا برپا مى شده و بسيارى ، جامه چاك مى كردند و خاك بر سر مى پاشيدند و عالمان ، سرْ برهنه مى كردند (عمامه از سر بر مى داشتند) و جمعيت ، شيون ها مى كردند .
گزارش هايى نيز مقتل خوانى و ذكر مصيبت عالمان در مساجد و سرْ برهنه كردن عالمان و شيون زدن زنان و مردان را نقل كرده اند .
بر اساس آنچه گذشت ، سوگوارى امام حسين عليه السلام ، به شيعيان اختصاص نداشته و

  • نام منبع :
    دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد دهم
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1388
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 5672
صفحه از 514
پرینت  ارسال به