۲ / ۱۴
آموختن حكمت به فرزندان
۳۴۶۲.معانى الأخبارـ به نقل از شُرَيح بن هانى ـ: امير مؤمنان عليه السلام از فرزندش حسن عليه السلام پرسيد: «عقل به چه معناست ؟» .
حسن عليه السلام گفت : اين كه دلت ، آنچه را به آن سپردى ، نگه دارد .
پرسيد : «دورانديشى چيست ؟» .
پاسخ داد : منتظر فرصت باشى و به محض امكان داشتن ، عمل كنى .
پرسيد : «بزرگوارى، يعنى چه ؟» .
پاسخ داد : تحمّل خسارت ها و بنيان نهادن بزرگى ها .
پرسيد : «بزرگى چيست ؟» .
گفت : اجابتِ درخواست كننده و بخشيدن آنچه رسيده است .
پرسيد : «بخل شديد (شُحّ) ، يعنى چه ؟» .
پاسخ داد : [اين كه] كم را هم اسراف ببينى و انفاق را تلف .
پرسيد : «رِقّت (/ سرقت) ، به چه معناست ؟» .
پاسخ داد : پيجويىِ اندك و منع از چيزِ كم .
پرسيد : «تكلُّف (به زحمت ، چيزى را عهده دار شدن) ، يعنى چه ؟» .
گفت : اعتماد به كسى كه تو را ايمن نمى كند و توجّه به آنچه به كارَت نمى آيد .
پرسيد : «نابخردى (جهل)، چه معنايى دارد ؟» .
پاسخ داد : به شتابْ جَستن براى استفاده از فرصت ، پيش از فراهم كردن امكانات و خودددارى از پاسخ دهى ؛ و در بسيارى از جاها ، بهترين ياور ، سكوت است ، هر چند سخنور باشى .
سپس امام على ـ كه درودهاى خدا بر او باد ـ ، رو به فرزند ديگرش حسين عليه السلام كرد و به او فرمود :
«پسر عزيزم ! سروَرى ، يعنى چه ؟» .
پاسخ داد : احسان به خويشان و تحمّل گناه ديگران .
پرسيد : «بى نيازى، به چه معناست ؟» .
پاسخ داد : كمىِ آرزوهايت و خشنودى به آنچه كفايتت مى كند .
پرسيد : «نادارى (فقر)، يعنى چه ؟» .
پاسخ داد : طمع داشتن [به ديگران] و نااميدى شديد .
پرسيد : «پَستى ، يعنى چه ؟» .
پاسخ داد : اين كه انسان ، خودش را حفظ كند و عائله اش را وا سپارد .
پرسيد : «درشتى، يعنى چه ؟» .
پاسخ داد : دشمنى كردن با فرمان روايت ، و نيز با كسى كه بر زيان و سود رساندن به تو تواناست .
سپس امام على عليه السلام به حارث اَعوَر، رو كرد و گفت : اى حارث ! اين حكمت ها را به فرزندانتان بياموزيد ، كه [مايه] فزونى در عقل و دورانديشى و نظر [درست داشتن] است» .
