45
دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد چهاردهم

محتمل تر باشد، و خدا به حقيقتِ احوال ، آگاه تر است . ۱
بر اين اساس ، نسبت دادن اين قسمت به امام عليه السلام مشكل است، ۲ مگر اين كه كسى از قوّت متن ، به صدور آن از معصوم ، اطمينان پيدا كند ، چنان كه عالم ربّانى آية اللّه حاج شيخ على سعادت پرور (پهلوانى) رحمه الله در تأييد صدور آن به دليل قوّت متن ، براى اين جانب از علّامه سيّد محمد حسين طباطبايى نقل مى كرد كه ايشان مى گفت : «كيست كه بتواند اين گونه حقايق را بيان كند؟ ما كه عمرى در مسائل فلسفى و عرفانى تلاش كرده ايم ، دهنمان ميچّاد ۳ اين طور حرف بزنيم!» .
امّا آنچه علّامه مجلسى آورده كه : «عبارات اين دعا با سياق ديگر ادعيه معصومان عليهم السلام هماهنگ نيست» ، هر چند در مورد سياق بيشتر دعاهاى روايت شده از آنان صادق است ، ليكن در مورد شمارى ديگر ، مانند «مناجات شعبانيه»، صدق نمى كند . به هر حال ، همان طور كه علّامه مجلسى در پايان بيان ديدگاه خود آورده، بايد گفت : خداوند، به حقيقتِ احوال، آگاه تر است .

1.بحار الأنوار : ج۹۸ ص۲۲۷ .

2.آوردن تعبير «منسوب به امام» ، در باره بخش هايى از اين دعا كه درابواب مختلف اين دانش نامه آورده ايم ، اشاره به همين نكته است .

3.ميچّاد ، ساخت عاميانه فعل «مى چايَد»، از مصدر «چاييدن» به معناى «سرما خوردن» است . در اين جا ، منظور ، اين است كه ما ، با صرف عمرى در فلسفه و عرفان ، قادر به ساختن و پرداختن اين گونه عبارات با اين محتواى بلند و عميق نيستيم . بنا بر اين ، چگونه مى توان آنها را به مشايخ صوفيّه نسبت داد؟


دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد چهاردهم
44

سخنى درباره اضافات «دعاى عرفه»

بخش دوم دعاى عرفه از «الهى أنا الفقير» تا آخر دعا ، از نظر مضمون ، به حَسَب ظاهر ، با بخش اوّل آن، هماهنگ نيست و با توجّه به اين كه تنها منبع آن ، كتاب الإقبال سيّد بن طاووس است و طبق نقل علّامه مجلسى ، اين قسمت، در برخى نسخه هاى قديمى اين كتاب ، وجود ندارد ، شمارى از فضلا بر اين باورند كه اين قسمتِ دعا ، از امام حسين عليه السلام نيست ؛ بلكه از برخى مشايخِ صوفيه است .
علّامه مجلسى ، پس از نقل دعاى عرفه در بحار الأنوار مى نويسد :
اين دعا را كفعمى در البلد الأمين و سيّد بن طاووس در مصباح الزائر ـ همان طور كه پيش تر آمد ـ آورده اند ؛ ولى در پايان آن دو ، به اندازه يك ورق از «إلهى أنا الفقير فى غناى» تا آخر دعا افتادگى دارد . اين قسمت ، در برخى از نسخه هاى قديمى الإقبال هم نيست . عبارت هاى اين صفحه با سياق دعاهاى بزرگان معصوم عليهم السلام هم سازگارى ندارد و بلكه با مذاق صوفيه سازگارتر است . به همين جهت ، برخى از فضلا گفته اند كه اين صفحه از افزوده هاى مشايخِ صوفيه است . خلاصه اين كه اين زيادى ، يا از آنهاست كه در پاره اى از كتاب ها آمده و سيّد بن طاووس هم بى خبر از حقيقتِ حال ، در الإقبال آورده و يا توسّط برخى به كتاب الإقبال افزوده شده است . چه بسا بنا بر آنچه بدان اشاره كرديم ـ كه صفحه ياد شده ، در برخى از نسخه هاى قديمى الإقبال و مصباح الزائر نيست ـ ، نظر دومْ

  • نام منبع :
    دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن و حديث - جلد چهاردهم
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1388
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 7079
صفحه از 523
پرینت  ارسال به