سه. اشعار امام حسين عليه السلام در اين دانش نامه
در مجموعِ اين منابع ، چه ديوان ها و چه منابع تاريخى، ادبى و حديثى ، ۱۵۵۳ بيت به امام حسين عليه السلام منسوب شده است كه با حذف مكرّرات، تعداد آنها بسيار اندك خواهد شد.
در دانش نامه امام حسين عليه السلام ، اشعار منسوب به امام حسين عليه السلام در سه فصل (از فصل هشتم تا دهم) تنظيم شده است :
در اوّلى (فصل هشتم) ، اشعار منسوب به ايشان، جمع آورى شده كه مجموعا ۳۳ قطعه و شامل ۱۳۳ بيت است .
در دومى (فصل نهم) ، تمثّل هاى امام حسين عليه السلام به اشعار ديگران ، جمع شده كه شمار آنها، پنج قطعه در هجده بيت است .
در سومى (فصل دهم) نيز «ديوان منسوب به امام حسين عليه السلام » ـ كه نويسنده كتاب أدب الحسين عليه السلام و حماسته ، بر پايه دو نسخه خطّى به چاپ رسانده ـ به صورت كامل ، درج شده است. اين ديوان نيز حاوى ۲۹ قطعه و ۱۴۵ بيت است .
چهار . ارزيابى اشعار از جهت انتساب و صدور
چنان كه در ابتداى بحث آورديم ، سرودن شعر توسّط امامان عليهم السلام ، منعى ندارد و آنچه در اين زمينه اهمّيت دارد ، اثبات صدور و درستى انتساب اين اشعار به امام عليه السلام است .
در باره برخى از امامان (مانند امام على عليه السلام ) ، شواهد و قرائن تاريخى بر صحّت صدور شمارى از اشعار و تمثّل ها از ايشان ، گواهى مى دهند ؛ امّا در مورد اشعار منسوب به امام حسين عليه السلام توجّه به اين نكات ، ضرورى است :
۱ . در برخى منابع ، بدين مطلبْ تأكيد شده كه امام حسين عليه السلام به شعر شاعرانى مانند اَخو الأوس، فَروة بن مُسَيك مرادى، ابن مفرِّغ ، ضَرار بن خطّاب فِهرى و زُمَيل بن اُبَير فَزارى، تمثّل جُسته است .
۲ . برخى اشعار منسوب به امام حسين عليه السلام ، در «ديوان منسوب به امير مؤمنان عليه السلام » آمده است ، مانند اين شعر:
اى كسى كه به دنيايش مشغول شده استو آرزوهاى درازش، او را فريفته است!
بدان كه مرگ، ناگهان، فرا مى رسدو قبر انسان، صندوق اعمال اوست.
و نيز اين شعر:
اگر چه دنيا، گران بها شمرده مى شودامّا پاداش خداوند، بلندپايه و گرامى تر است.
۳ . آنچه با عنوان «ديوان امام حسين عليه السلام » در فصل دهم ذكر مى شود، با ابيات منسوب به امام حسين عليه السلام در ساير مصادر ـ كه در فصل نهم آمده است ـ ، هيچ مشابهتى ندارد و اين، خود ، دليل عمده براى ترديد در اين انتساب است ، چنان كه در هيچ يك از كتب فهرست نگارى و مصادر كهن نيز به اين ديوان ، اشاره نشده است .
بنا بر اين ، مى توان نتيجه گرفت كه برخى از اشعار ياد شده در فصل هشتم ، به طور حتم ، سروده امام حسين عليه السلام است، هر چند برخى از اين سروده ها ، به ديگران نيز منسوب شده است.
