در اين جنگ تبليغاتى ، نهايت تدبير و هوشمندى سياسى امام ، مشهود است ؛ زيرا از يك سو ، با نوشتن نامه و برخوردهاى حضورى ، با صراحت و شدّت تمام ، ايشان با معاويه برخورد مى كرد ؛ بخصوص در جريان بيعت گرفتن براى يزيد . ايشان حتّى با ازدواج يزيد با دختر عبد اللّه بن جعفر و امثال او ـ كه اقدامى سياسى از ناحيه معاويه محسوب مى شد ـ مخالفت فرموده ولى از سوى ديگر، پشت سر كارگزاران معاويه ، نماز مى خواند ^۱ و گاه هداياى معاويه را نيز مى پذيرفت . ^۲
از اين رو ، معاويه با اين كه از ناحيه امام حسين عليه السلام كاملاً احساس خطر مى كرد و حيات امام را مانع سيادت و قدرت مطلق خود مى دانست ^۳ و گاه امام عليه السلام را تهديد هم مى كرد ؛ امّا در عمل ، چاره اى جز مدارا با امام نداشت .
بدين سان ، امام عليه السلام رفته رفته ، جنگ تبليغاتى با معاويه را تشديد كرد تا آن كه يك سال قبل از مرگ معاويه، در مِنى و در جمع دويست نفر از اصحاب پيامبر صلى الله عليه و آله و بيش از پانصد تن ديگر از نخبگان جهان اسلام ، در خطبه اى به تفصيل ، حقوق اهل بيت عليهم السلام را يادآور شد و آنان را به احياى آن و مبارزه با ظلم فرا خواند . ^۴ امام با چنين كارهايى ، براى قيام بر ضدّ حكومت بنى اميّه پس از مرگ معاويه ، زمينه سازى مى كرد و منتظر فرصت مناسب بود . ^۵

اهل بيت او كشته نمى شوند ، مگر اين كه شاميان نيز كشته شوند» .
براى پى بردن به نادرستى اين گزارش ، گذشته از دلايلى كه ذكر شد، به اين نكته نيز بايد توجه داشت كه اگر امام حسين عليه السلام با معاويه بيعت نكرده بود ، انگيزه براى نقل آن فراوان بود ؛ حال آن كه گزارش هاى متعدّد منابع معتبر ، مؤيّد بيعت ايشان با معاويه است و تنها در دو نقل ، موضوع عدم بيعت ايشان آمده است كه ناقل يكى از آنها (يعنى ابن شهرآشوب) ، در گزارش ديگرش خلاف آن را نقل كرده است . ^۱
افزون بر همه اين قرائن ، بهترين شاهد نادرست بودن گزارش ياد شده ، متن خود آن است ؛ زيرا مى گويد : «خاندانش كشته نمى شوند ، مگر اين كه شاميان نيز كشته شوند» ؛ در صورتى كه بعدها امام حسين عليه السلام و اهل بيت او شهيد شدند ، ولى اهل شام صدمه اى نديدند .
با عنايت به آنچه گفته شد ، به نظر مى سد كه اين گونه شايعات را دشمنان اهل بيت عليهم السلام با هدف ضربه زدن به اين خاندان ، جعل كرده اند و يا اين كه تفاوت مشى سياسى اين دو امام ـ كه برخاسته از تفاوت شرايط سياسى دوران امامت آنها بوده ـ ، زمينه ساز تحليل هاى نادرست تاريخى گرديده و به تدريج ، تحليل تاريخى ، به وسيله افراد ناآگاه ، به گزارش تاريخى تبديل شده است .

۳ . جنگ تبليغاتى با معاويه و زمينه سازى براى قيام

هر چند امام حسين عليه السلام به پيروى از امام حسن عليه السلام و براى رعايت مصالح امّت اسلامى، از صلح با معاويه حمايت كرد و خود نيز با او بيعت نمود ؛ امّا هيچ فرصتى را براى جنگ تبليغاتى با معاويه و انتقاد شديد از عملكرد او ، از دست نداد .