(بيرون گنبد)» ^۱ ، سخن به ميان آمده است . همه اينها ، حكايت از آن دارد كه پيش از سال ۱۴۸ هجرى ـ كه سال رحلت امام صادق عليه السلام است ـ ، بر مزار امام حسين عليه السلام ، بنايى هر چند مختصر ، بوده است .
جسارت به قبر امام حسين عليه السلام ، مى تواند از دوران سختگيرى هارون الرشيد (خلافت از ۱۷۰ - ۱۹۳ ق) نسبت به علويان ، آغاز شده باشد. اشاراتى در اين باره در برخى از منابع ، آمده است. ^۲ گفته شده در نزديكى قبر امام حسين عليه السلام ، درخت سِدرى بوده است كه آن را كَنْدند. تحليل شيعيان ، اين بود كه هدف از اين كار ، «تغييرُ مَصْرَعِ الحسين (تغيير دادن قتلگاه حسين عليه السلام )» بوده تا مردم از محلّ آن ، آگاه نباشند و قبر ايشان را نيابند . ^۳
هشام بن محمّد كلبى هم خبرى از آب انداختن بر قبر حسين عليه السلام ، نقل كرده است. ^۴ در اين خبر ، از فردى از بنى اسد (طايفه اى كه بيشتر آنان ، شيعه بودند) ، ياد شده است كه دوباره آمد و محلّ قبر را معلوم ساخت. از آن جا كه هشام كلبى ، متوفّاى ۲۰۵ يا ۲۰۶ هجرى است، اين تخريب ، نبايد مربوط به زمان متوكّل عبّاسى (خلافت از ۲۳۲ - ۲۴۷ ق) باشد و يقينا قبل از آن ، روى داده است ؛ زيرا چنان كه خواهد آمد، تخريب ها و برخوردهاى انجام شده در زمان متوكّل (واقعه هائله) ، مربوط به سال هاى ۲۳۶ تا ۲۴۷ هجرى است.
در منابعى كه اين خبر آمده ، ^۵ از همان شخص اسدى نقل شده كه هدف ، مخفى

روايات فراوانى دلالت دارند كه شيعيان ، از زمان امام زين العابدين عليه السلام ، به زيارت مزار امام حسين عليه السلام مى رفته اند . خودِ امام زين العابدين عليه السلام نيز گاه گاهى از محلّى كه در باديه براى زندگى انتخاب كرده بود، راهى عراق مى شد و به زيارت قبر پدر بزرگوارش مى شتافت. ^۱

مزار امام عليه السلام در قرن دوم هجرى

ده ها روايت از امام باقر عليه السلام و امام صادق عليه السلام وجود دارد كه از شيعيان مى خواهند تا به زيارت قبر امام حسين عليه السلام بروند . ^۲ گرچه به لحاظ سياسى ، دشوار است كه بپذيريم در دوره اُمَويان ، بر قبر امام حسين عليه السلام بنايى هر چند مختصر ، بوده است ، امّا اشاراتى در برخى از نقل ها آمده است . براى نمونه ، از حسين بن ابى حمزه ، نقل شده است :
در اواخر دوره اُمَوى ، حركت كردم و قصد زيارت قبر حسين عليه السلام را داشتم ... تا بر درِ حرم ، قرار گرفتم . ^۳
در برخى از اين نقل ها ، از زبان امام صادق عليه السلام ، به وجود حائر (حرم) و باب (درگاه) و سقيفه (سايبان) ، اشاره شده است. حتّى در احاديثى از امام صادق عليه السلام ، از «الباب الذى يَلِى المَشرِقَ (درى كه سَمت مشرق است)» ^۴ «الباب الذى عِندَ رِجلِ عَلىِّ بنِ الحُسَينِ عليه السلام (درى كه نزد پاى على اكبر است)» ^۵ و نيز «خارِج القُبَّةِ