۴ . توجّه به فضاى صدور

هر رفتارى كه گزارش گرديده ، در فضا ، زمان و مكان خاصّى واقع شده كه ويژگى‏هاى مخصوص و گاه منحصر به فرد داشته است . آشنايى با ويژگى‏هاى محيطى ، فرهنگ عمومى ، ويژگى‏هاى اجتماعى ، ظرافت‏هاى موجود در عرف زمانه يا محلّ وقوع رفتار ، حالات و روحيّات مخاطب يا مخاطبان و بسيارى از ظرافت‏هاى ديگر ، در فهم دقيق آن رفتار ، اثرگذارند .

۵ . تمايز قضاياى شخصى و حقيقى

عمل و رفتار ، فعلى خارجى اند كه بنا بر طبيعت قضاياى خارجى ، تابعى از شرايط محيطى ، زمان و مكان اند . منشأ رفتارِ جزئى خارجى هر فرد ، اصول كلّى حاكم بر باورهاى شخص كنشگر است كه او را به انجام عمل و يا واكنشى خاص در آن شرايط ، سوق داده است .

نتيجه ، آن كه : رفتار خارجى پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام را ـ كه بر اساس شرايط محيطى خاص شكل گرفته است ـ نمى‏توان در شرايط متفاوت با آن ، كارآمد شمرد . از اين رو لازم است ضمن زدودن ويژگى‏هاى محيطى تأثيرگذار در رفتار ، به اصول حاكم بر رفتار پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام دست يافت و آن را به عنوان معيار و ملاك سبك زندگى مطرح كرد .

گفتنى است كه فراوانى گونه‏اى خاص از رفتار پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام در فضاهاى متفاوت مى‏تواند فعل خارجى و شخصى را به قضيّه حقيقى پيوند زند . از اين رو فراوانى و استمرار انجام رفتار خارجى ، نمايانگر سيره و سنّت شمرده مى‏شود .

۶ . در نظر گرفتن قرائن اثر گذار

مجموعه گزارش‏هاى جمع‏آورى شده ، در بر دارنده شمارى از قرائن اند كه توجّه به آنها، فهم دقيق ملاك هاى حاكم بر پديد آمدن رفتار را تسهيل مى‏كنند . افزون بر آگاهى از قرائن صدورى، شخصيتِ گزارشگر اوّل ، رفتار و دقّت ، ظرافت‏سنجى ،

تمام گزارش‏هاى مرتبط با آن رفتار و واقعه در كنار هم قرار گيرند تا نماى دقيق‏ترى از آن رفتار به دست آيد ؛ چرا كه هر گزارش ، نقطه‏اى از مجموعه نكات روشن كننده رفتار يا واقعه را تبيين مى‏كند . بدون تشكيل خانواده حديث ، امكان دسترس همه‏جانبه به ويژگى‏هاى فعل كاهش مى‏يابد . بنا بر اين ، تنها با فحص تام در اين حوزه مى‏توان عوامل تأثيرگذار بر انجام فعل را كشف كرد .

۲ . سنجش با محكمات قرآنى

رفتار پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام همانند گفتارشان ، از نظام فكرى الهى حاكم بر آنان سرچشمه مى‏گيرد . اين مجموعه ـ كه اساس و زيربناى آموزه‏هاى دين را تشكيل مى‏دهد ـ ، نظام معرفتى منضبط ، مرتبط و جامع دين است كه رفتار پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام را رقم مى‏زند . بنا بر اين ، سنجش رفتار گزارش شده با محكمات قرآنى ، سبب افزايش اعتماد به گزارش و اتقان استفاده از آن خواهد شد . طبيعى است كه سنجش با قرآن ، ممكن است در برخى موارد به انكار و نفى رفتار گزارش شده از پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام منجر شود .

۳ . سنجش با اصول كلّى حاكم بر رفتار معصومان عليهم السلام

نمونه‏ها و مصاديق رفتارهاى پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله و امامان عليهم السلام كه از روح الهى آنان نشئت گرفته و به رفتارشان سريان يافته است ، فراوان و متنوّع اند و هر يك ، زيبايى‏هاى خاص خود را دارد . آنچه در اين ميان مهم مى‏نمايد ، كشف اصول كلّى حاكم بر رفتار معصومان عليهم السلام است كه ريشه در سنّت دارد و با داشته‏هاى عقل فطرى انسانى نيز هماهنگ است كه در دوره زندگى آنان و با توجّه به شرايط محيطى وقوع رفتار ، مصاديق متفاوت و متنوّعى يافته است . از اين رو ، لازم است اصول كلّى حاكم بر رفتار پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام ، از مجموعه رفتارهاى جزئى آنان برداشت شوند و تمام رفتارهاى آنان با اين اصول ، سنجيده گردد . بى ترديد ، همگونى يا ناهمگونى گزارش يك رفتار با اصول حاكم بر رفتار ، سبب افزايش يا كاهش اعتماد به آن گزارش و اثبات يا انكار آن مى‏گردد .