۷ . شماتت ، ۸ . وادار كردن غير مسلمانان به اسلام ، ۹ . انجام كارهاى بيهوده ، ۱۰ . ستم به زيردست ، ۱۱ . كمك به ستمگر ، ۱۲ . سؤال در باره امورى كه خداوند سبحان در باره آنها چيزى نفرموده ، ۱۳ . به زحمت افكندن خود براى پذيرايى از دوستان ، ۱۴ . استمداد از كسى كه اهل امان دادن نيست ، ۱۵ . انديشه در امور بى‏فايده ، ۱۶ . نظريّه‏پردازى بدون علم .

با در نظر گرفتن معناى مبدأ اشتقاق «تكلّف» و تأمّل در پيوند آن با ويژگى‏هايى كه براى «متكلّف» ذكر شد ، مى‏توان به اين نتيجه دست يافت كه «تكلّف» عبارت است از نوعى رفتار ناپسند و نكوهيده كه ناشى از شيفتگىِ «متكلّف» به دستيابى به هدف خود به هر شيوه ممكن است ، و از آن جا كه رفتار متكلّف ، بر خلاف مقتضاى عقل و فطرت است ، معمولاً با تصنّع و ظاهرسازى همراه است . از اين رو، در حديثى از امام على عليه السلام آمده :
التَّكلُّفُ مِن أخلاقِ المُنافِقينَ .^۱
تكلّف (ظاهرسازى) ، از اخلاق منافقان است .

همچنين رفتار خلاف مقتضاى عقل و فطرت ، طبعا توأم با زحمت و مشقّت است ، هر چند ممكن است در اثر تكرار ، آسان گردد . بنا بر اين ، تصنّع و تعسّف، از لوازم غالبىِ فعل متكلّف است . از اين رو ممكن است تكلّف ، بدون آنها نيز صادق باشد .

و اينك با در نظر گرفتن آنچه در تبيين معناى «تكلّف» بيان شد، بايد ديد مقصود پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله در اين آيه : «قُلْ مَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ وَ مَا أَنَا مِنَ الْمُتَكَلِّفِينَ ؛ بگو: من از شما براى آن (رسالت)، مزدى نمى‏خواهم و من از متكلّفان نيستم» چيست .

در اين آيه شريف ، خداوند سبحان به پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله دستور داده كه دو مطلب را به

كرده باشد . پس براى [دانستن] آنها ، خود را به تكلّف نيندازيد .

ايشان در حديثى ديگر مى‏فرمايد:
شَرٌّ أصدِقائِكَ مَن تَتَكَلَّفُ لَهُ .^۱
بدترين دوستانت ، كسى است كه به خاطر او به تكلّف افتى .

در حديثى از امام حسن عليه السلام در پاسخ پدر بزرگوارش در باره معناى «كُلفَت» آمده است :
التَّمَسُّكُ بِمَن لا يُؤمِنُكَ ، وَ النَّظَرُ فيما لا يَعنيكَ .^۲
تمسّك جستن به كسى كه به تو امان نمى‏دهد و انديشيدن در چيزهاى بى‏ربط به تو .

و در حديثى از امام صادق عليه السلام ، كسى كه بدون شايستگى در باره چيزى اظهار نظر مى‏كند، متكلّف ناميده شده است :
مِنَ العُلَماءِ مَن يَضَعُ نَفسَهُ لِلفُتيا وَ يَقولُ : سَلُونى ، وَ لَعَلَّهُ لا يُصيبُ حَرفا واحِدا ، وَ اللّه‏ُ لا يُحِبُّ المُتَكَلِّفينَ .^۳
علمايى هستند كه خود را در مَسند فتوا مى‏نشانند و مى‏گويند : «از من بپرسيد»، در حالى كه اى بسا [از پاسخ‏هايى كه مى‏دهد] حتّى يك كلمه‏اش درست نباشد و خداوند، متكلّفان را دوست نمى‏دارد .

در اين احاديث، شانزده نشانه و ويژگى براى شخص متكلّف ذكر شده است ، كه عبارت اند از : ۱ . جدال (بگو مگوهاى بيهوده) ، ۲ . ستيزگى با مافوق و نافرمانى او ، ۳ . تلاش براى رسيدن به آرمان‏هاى دست‏نيافتنى ، ۴ . به كارگيرى همّت براى تحقّق امورى كه رهايى‏بخش نيست ، ۵ . چاپلوسى ، ۶ . غيبت ،