اسلام نمايد . پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله در پاسخ آنها فرمود :
ما كُنتُ لِألقَى اللّه‏َ عز و جل بِبِدعَةٍ لَم يُحدِث إلَىَّ فيها شَيئا «وَ مَا أَنَا مِنَ الْمُتَكَلِّفِينَ» .^۱
حاضر نيستم خداوند عز و جل را با بدعتى ديدار كنم كه در باره آن چيزى به من نفرموده است «و من از متكلّفان نيستم [كه چيزى از خود بسازم و به خدا نسبت دهم]» .

همچنين نقل شده كه پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله ضمن دعا مى‏فرمود :
وَ ارحَمنى مِن تَكَلُّفِ ما لا يَعنينى .^۲
به من رحم فرما ، تا خود را در كارهاى بيهوده به تكلّف نيندازم .

در حديثى از امام على عليه السلام نيز سه علامت ذكر شده كه به يك علامت آن در حديث نخست اشاره گرديد:
لِلمُتَكَلِّفِ ثَلاثُ عَلاماتٍ : يُنازِعُ مَن فَوقَهُ بِالمَعصيَةِ ، وَ يَظلِمُ مَن دُونَهُ بِالغَلَبَةِ ، وَ يُظاهِرُ الظَّلَمَةَ .^۳
متكلّف، سه نشانه دارد : با نافرمانى از بالا دست خود [در علم و دانش] ، با او مى‏ستيزد و با چيره آمدن بر پايين‏تر از خود [در علم و دانش] ، بر او ستم مى‏كند و ستمگران را تقويت مى‏نمايد .

امام على عليه السلام در حديثى ديگر، پرسش در باره وظايفى كه خداوند سبحان آنها را مسكوت گذاشته را تكلّف ناميده است :
إنَّ اللّه‏َ افتَرَضَ عَلَيكُم فَرائِضَ فَلا تُضَيِّعوها ... وَ سَكَتَ لَكُم عَن أشياءَ وَ لَم يَدَعها نِسيانا فَلا تَتَكَلَّفوها .^۴
خداوند ، فرايضى را بر شما واجب نموده است . پس آنها را فرو مگذاريد ... و چيزهايى را هم براى شما مسكوت گذاشته است ، نه اين كه گفتن آنها را فراموش

كه در احاديث اهل بيت عليهم السلام‏براى «تكلّف» و «متكلّف» آمده، ضرورى است .

نشانه‏هاى متكلّف

در احاديث اهل بيت عليهم السلام، نشانه‏هاى فراوانى براى متكلّف ذكر شده كه اينك به ذكر نمونه‏هايى از آنها مى‏پردازيم :

در حديثى از پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله چهار نشانه براى متكلّف ذكر شده است :
أمّا عَلامةُ المُتَكَلِّفِ فَأَربَعَةٌ : الجِدالُ فيما لا يَعنيهِ ، وَ يُنازِعُ مَن فَوقَهُ ، وَ يَتعاطى ما لا يُنالُ ، وَ يَجعَلُ هَمَّهُ لِما لا يُنجيهِ .^۱
نشانه متكلّف [و عالِم‏نماى مدّعىِ علم] ، چهار چيز است : در موضوعاتى كه به او مربوط نمى‏شود ، بحث و مجادله مى‏كند ، با بالادست خود مى‏ستيزد ، بدانچه نمى‏تواند برسد ، دست مى‏يازد ، و همّت خود را مصروف چيزى مى‏كند كه نجاتش نمى‏دهد .

در حديثى ديگر از پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله، سه نشانه ديگر بيان گرديده است :
لِلمُتَكَلِّفِ ثَلاثُ عَلاماتٍ : يَتَمَلَّقُ إذا حَضَرَ ، وَ يَغتابُ إذا غابَ ، وَ يَشمَتُ بِالمُصيبَةِ .^۲
متكلّف، سه نشانه دارد : در حضور ، چاپلوسى مى‏كند ، پشت سر ، بدگويى مى‏نمايد، و از گرفتارى [ديگران ]شاد مى‏شود .

در حديثى ديگر گزارش شده كه وقتى شمار مسلمانان فراوان شد ، از پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله درخواست كردند با تكيه بر قدرتى كه پيدا كرده ، ديگران را مجبور به پذيرش