را از مردم ، دريغ نمى‏نمود. در مورد قسمت امّت ، روش او اين گونه بود كه اهل فضل را با اجازه دادن به آنها به اندازه فضلشان در دين ، بر ديگران ترجيح مى‏داد . بعضى از آنان (مردم) ، يك حاجت داشتند ، بعضى دو حاجت و بعضى بيشتر .

بارى! نظم ، يكى از بزرگ‏ترين آموزه‏هاى عملى سيره خاتم انبيا صلى اللّه‏ عليه و آله، بلكه همه پيامبران الهى و رمز موفّقيت زندگى مادّى و معنوى است .

ديل كارنگى در كتاب آيين زندگى گزارش كرده كه بر سقف كتاب‏خانه كنگره امريكا، اين جمله نقش بسته كه: «نظم، نخستين دستور آسمانى است» . ^۱ هر چند چنين جمله‏اى لااقل در احاديث ما ديده نشده ، مضمون آن را مى‏توان دستورى آسمانى شمرد .

۱۰ . استوارى

دهمين اصل حاكم بر سيره نبوى ، اتقان و استوارى است. اين سخن از پيامبر خداست كه مى‏فرمايد :
إنَّ اللّه‏َ تَعالى يُحِبُّ إذا عَمِلَ أحَدُكُم عَمَلاً أن يُتقِنَهُ .^۲
به راستى كه خداوند متعال ، دوست مى‏دارد كه هر يك از شما وقتى كارى انجام مى‏دهد ، آن را استوار (محكم) گردانَد .

زندگى پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله نشان مى‏دهد كه همه كارهاى ايشان از اتقان و استحكام متناسب با آن كار ، برخوردار بوده است . در اين باره دو گزارش در دست است :

نخست ، اين كه پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله در جريان دفن فرزندش ابراهيم، پس از خاك‏سپارى وى، شكافى را در قبر ديد و با دست خود، آن را اصلاح كرد . سپس در تبيين

را همپا با پرهيزگارى قرار داده است .

پرهيزگارى، يك دستور العمل كلّى است و شامل گزاردنِ همه واجبات و ترك همه محرّمات مى‏شود . براى اجراى اين دستور العمل ، نخستين نكته‏اى كه بايد مورد توجّه قرار گيرد ، نظم است . پرهيزگار، كسى است كه همه فعّاليت‏هاى خود را بر اساس نظم خاصّ خود انجام مى‏دهد . در زندگى شخص پرهيزگار ، هر كارى جايگاه ويژه خود را دارد . از اين رو ، او نه تنها وقت خود را صرف گناه نمى‏كند ، بلكه از بيهوده‏كارى نيز اجتناب مى‏كند و از اين بالاتر ، اولويت‏ها را نيز رعايت مى‏نمايد . بدين سان ، نظم ، كليدى‏ترين عنصر پرهيزگارى است و كسى كه در زندگى انضباط ندارد، نمى‏تواند پرهيزگار باشد .

پيامبر خدا صلى اللّه‏ عليه و آله حتّى براى اوقاتى كه در خانه بود ، برنامه‏اى منظّم داشت . امام على عليه السلام درس‏آموخته اين مكتب ، در باره اين برنامه مى‏فرمايد :
فَإِذا أوى إلى مَنزِلِهِ جَزَّأَ دُخولَهُ ثَلاثَةَ أجزاءٍ : جُزءا للّهِ ، وَ جُزءا لِأَهلِهِ ، وَ جُزءا لِنَفسِهِ . ثُمَّ جَزَّأَ جُزءَهُ بَينَهُ وَ بَينَ النّاسِ ، فَيَرُدُّ ذلِكَ بِالخاصَّةِ عَلَى العامَّةِ ، وَ لا يَدَّخِرُ عَنهُم مِنهُ شَيئا ، وَ كانَ مِن سيرَتِهِ فى جُزءِ الاُمَّةِ إيثارُ أهلِ الفَضلِ بِإِذنِهِ ، وَ قَسَمَهُ عَلى قَدرِ فَضلِهِم فِى الدّينِ ، فَمِنهُم ذُو الحاجَةِ ، وَ مِنهُم ذُو الحاجَتَينِ ، وَ مِنهُم ذُو الحَوائِجِ .^۱
[پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله] هر گاه به خانه مى‏رفت ، وقت خود را سه قسمت مى‏كرد : يك قسمت براى خداوند متعال ، يك قسمت براى خانواده ، و يك قسمت براى خود . سپس قسمت خود را بين خود و مردم ، تقسيم مى‏كرد و خواص را مى‏پذيرفت و به وسيله آنان، علوم و آداب و مسائل را به عموم مردم انتقال مى‏داد^۲ و چيزى از وقت خود