انسان ضرورى مىداند، ارائه مىدهد كه از مراحل ساده عبوديت، آغاز و به بالاترين مراتب آن ختم مىگردد . ابتدا سخن از ركوع و خم شدن در برابر آفريدگار هستى است و سپس سجود و به خاك افتادن در برابر او . پس از آن، عبادت خداوند سبحان به طور عام مطرح مىشود و در مرحله چهارم ، بر مطلق كارهاى نيك، تأكيد مىگردد و در آخرين مرحله ، از اهل ايمان مىخواهد كه در راه اجراى اوامر الهى، همه توان خود را به كار گيرند و آن گونه كه شايسته مجاهدت در راه خداست، خالصانه تلاش كنند . سپس از آن جا كه ممكن است تصوّر شود اجراى اين دستور العملها براى انسان توانفرسا باشد ، در ادامه آيه به چند نكته مهم اشاره شده است :
جمله «هُوَ اجْتَبَاكُمْ ؛ او شما را برگزيد» اشاره به نكته نخست است ؛ يعنى برنامههاى پنجگانه ياد شده ، به برگزيدگان خداوند سبحان اختصاص دارد و شما نيز چون برگزيده الهى هستيد، لازم است اين دستور العملها را در زندگى پياده كنيد .
و جمله «وَ مَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِى الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ ؛ در دين [اسلام] براى شما تنگنا قرار نداده است» ، به نكته دوم اشاره دارد ؛ يعنى اجراى اين برنامهها براى شما توانفرسا نيست .
كلمه «حَرَج» در اين دو آيه به معناى ضيق و تنگناست ، چنان كه در حديثى از امام باقر عليه السلام در تبيين آيه نخست ، «حَرَج» به «ضيق» تفسير شده است .۱ بر اساس اين دو آيه ، در مقرّرات الهى و برنامههاى دينى ، دستور العملى كه مسلمانان را در تنگنا قرار دهد، وجود ندارد و به عبارت ديگر، صراط مستقيم الهى ، ضيق و تنگ نيست؛ بلكه وسيع و باز است ، چندان كه بر اساس حديث پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله :
الصِّراطُ المُستَقيمُ أوسَعُ مِمّا بَينَ السَّماءِ وَ الأَرضِ .۲
راه راست، وسيعتر از فاصله ميان آسمان و زمين است .
