«كذلك» به معناى «همچنين» ـ كه در تشبيه چيزى به چيز ديگر به كار مى‏رود ـ ، ظاهرا بدين معناست : همان طور كه قبله را تغيير داديم تا به سوى صراط مستقيم هدايت كنيم ، همچنين شما را «امّتى وسط» قرار داديم .

«وَسَط»، به معناى چيزى است كه ميانه دو طرف قرار گرفته باشد و جزو هيچ يك از آن دو طرف نباشد . امّت اسلامى، نسبت به جوامعى كه طرفدار مادّيت محض و يا معنويت محض اند، جامعه ميانه محسوب مى‏شود؛^۱ بلكه به طور كلّى، پيروان راستين اسلام، كسانى هستند كه در عقيده و اخلاق و عمل، نه تندرو هستند و افراط مى‏كنند و نه كندرو هستند و تفريط مى‏نمايند؛ بلكه در همه زمينه‏ها بر صراط مستقيم حق و اعتدال حركت مى‏نمايند. در حديثى از پيامبر خدا صلى اللّه‏ عليه و آله در تفسير آيه ياد شده آمده است :
الوَسَطُ العَدلُ .^۲
وسط، يعنى ميانه [و دور از افراط و تفريط] .^۳

چنين امّتى مى‏تواند جامعه معيار در جهان باشد . بدين سان ، قرآن ، مسلمانان راستين را گواه جهانيان ناميده است : «لِتَكُونُوا شُهَداءَ عَلَى النّاسِ؛ تا بر مردم، گواه باشيد» .

بديهى است كه همه مدّعيان اسلام، مصداق اين آيه شريف نيستند؛ بلكه تنها پيروان واقعى اسلام اند كه شاهد و الگوى كمالات انسانى هستند و بى‏ترديد، سرآمد آنها اهل بيت عليهم السلام اند. از اين رو ، از امام باقر عليه السلام نقل شده كه در تبيين آيه ياد شده مى‏فرمايد :
إلَينا يَرجِعُ الغالى وَ بِنا يَلحَقُ المُقَصِّرُ .^۴
پيش‏تاخته، به سوى ما باز مى‏گردد و عقب‏مانده، به ما مى‏پيوندد .

راست و چپ، گم‏راهى اند و راه وسط، همان راه اصلى است . كتاب خدا و سنّت پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله، به آن راه‏نماست و رسيدن به سنّت و عاقبت نيكو، از اين راه ميسّر است .

بر اين پايه ، جامعه‏اى كه در زندگى از برنامه‏اى معتدل و به دور از افراط و تفريط پيروى مى‏كند ، از منظر قرآن كريم، «امّت وسط (ميانه)» ناميده شده است :
«وَ كَذلِكَ جَعَلْناكُمْ اُمَّةً وَسَطا لِتَكُونُوا شُهَداءَ عَلَى النّاسِ وَ يَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهيدًا .^۱
و همان گونه [كه براى شما قبله مستقل تعيين نموديم،] شما را امّتى ميانه [و معتدل ميان افراط و تفريط] قرار داديم تا شما [در روز قيامت] بر مردم گواه باشيد و اين پيامبر هم بر شما گواه باشد» .

در اين آيه، هدايت جامعه اسلامى به اعتدال و دورى از افراط و تفريط ، به هدايت آنها در تغيير قبله از بيت المقدّس به كعبه ، تشبيه شده و هر دو مورد، از مصاديق هدايت الهى به صراط مستقيم شمرده شده است . در آيه قبل از اين، در پاسخ اعتراض كسانى كه مى‏گويند : «چرا قبله مسلمانان از بيت المقدّس به كعبه تغيير يافته؟»، آمده است :
«سَيَقُولُ السُّفَهاءُ مِنَ النّاسِ ما وَلاّهُمْ عَنْ قِبْلَتِهِمُ الَّتى كانُوا عَلَيْها قُلْ لِلّهِ الْمَشْرِقُ وَ الْمَغْرِبُ يَهْدى مَنْ يَشاءُ إلى صِراطٍ مُسْتَقيمٍ .^۲
به زودى، مردم كم‏خِرَد خواهند گفت : چه چيزى مسلمان‏ها را از قبله‏اى كه بر آن بودند [از بيت المقدّس به سوى كعبه] روى‏گردان كرد ؟ بگو : مشرق و مغرب، از آنِ خداست . هر كه را بخواهد، به راه راست هدايت مى‏كند» .

سپس در اين آيه : «وَ كَذلِكَ جَعَلْناكُمْ اُمَّةً وَسَطا» آمده است كه با عنايت به كلمه