و نزاكت خارج شود . پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله هيچ گاه پايش را جلوى كسى دراز نمى‏نمود و در مسجد و ميان جمع، عطسه شديد و لجام‏گسيخته نمى‏كرد و پس از خوردن سير، از رفتن به مسجد، خوددارى مى‏ورزيد و از كشمكش و جدال و ستيزه‏جويى دورى مى‏جست .

پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله با يارانش گاه به تفريح و بيرون مى‏رفت و گاه به طور عادى و متعارف با آنها مسابقه مى‏داد و در هر مجلس ، از همان موضوعى سخن مى‏گفت كه همنشينانش به آن پرداخته بودند و با آنها مى‏گفت و مى‏خنديد و شوخى مى‏كرد، بى آن كه از حدّ آن ، خارج شود و يا به دروغ و دشنامگويى بكشد . پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله در عرصه اجتماع نيز نيكويى‏ها را نيكو و بدى‏ها را بد مى‏شمرد و بر پيروى از قانون تأكيد مى‏نمود. ايشان هنجارهاى عمومى را در احكام حقوقى و جزايى و اخلاقى رعايت مى‏نمود، مگر آن كه فرمان خداوند و تشريع الهى ، بر نقض و اصلاح آن نازل مى‏شد . پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله چنان همسان و هم‏شكل مردم بود كه تازه‏واردان به مدينه ، او را نمى‏شناختند و به همين دليل نيز بنا گرديد منبر و جايى بالاتر براى نشستن ايشان، فراهم آيد .

۶ . ساده‏زيستى^۱

پيامبر خدا صلى اللّه‏ عليه و آله در طول زندگى خود، از تشريفات و تجمّل‏گرايى به دور بود و با آن كه هميشه تميز و خوش‏بو و پاكيزه بود و زيبا و آراسته مى‏نمود ، خود را در هيچ يك از عرصه‏هاى زندگى به زخارف دنيا نيالود . او بر تكّه حصيرى مى‏خوابيد ، بر درازگوشى بى‏پالان سوار مى‏شد و بسيارى از كارهاى شخصى‏اش را حتّى كارهايى مانند شير دوشيدن را خود انجام مى‏داد و پذيراى تازه‏واردان و ميهمانان مى‏گشت .

و يا ديگران ذبح كند ، نيكوكارى در انجام آن ، به اين است كه وسيله ذبح را تيز كند تا حيوان، بيش از آنچه لازم است، صدمه نخورد .

بر اين اساس ، يكى از مهم‏ترين اصولى كه پيروان اسلام بايد در سبك زندگى، بِدان توجّه كنند ، احسان يا نيكوكارى است و از آن جا كه پيامبر خدا صلى اللّه‏ عليه و آله پيش و بيش از ديگران ، متعهّد به اين اصل بوده ، سيره ايشان، بهترين الگو براى نيكوكارى است .

۵ . ادب‏ورزى و هنجارگرايى

پيامبر خدا صلى اللّه‏ عليه و آله تربيت يافته الهى و ادب‏آموخته محضر خداوند بود و مفهوم ادب ، چيزى جز رعايت هنجارهاى عمومى و پاسداشت ارزش‏هاى انسانى نيست . پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله در سخن گفتن و سكوت كردن ، در خنديدن و گريستن ، در راه رفتن و نشستن و خوابيدن و ديگر امور لازم و طبيعى ، و حتّى در قضاى حاجت، رفتار خلاف عرف و هنجارهاى جامعه از خود نشان نداده و گزارشى در دست نيست كه رفتارى را از پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله نشان دهد كه موجب انگشت‏نما شدن ايشان و يا كراهت و ناخرسندى همراهان و ياران وى شده باشد .

پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله هيچ گاه صدايش را از حدّ متعارف و معمول، بالاتر نياورده، اين را حتّى در قرائت قرآن رعايت مى‏نمود . كسى به ياد نمى‏آورد كه پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله در كوچه و بازار، فرياد سر داده و يا ناسزا و دشنام گفته باشد. ايشان هيچ گاه مويش را بيش از حد، بلند يا كوتاه نمى‏كرد^۱ و لباسى جز لباس معمول روزگار خود نمى‏پوشيد . پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله با همه و مانند همه غذا مى‏خورد ، از مهمانش پذيرايى مى‏نمود ، با مسافران خداحافظى مى‏كرد و گاه به بدرقه‏شان مى‏رفت و در مجلس تعزيت يا تهنيت يارانش حاضر مى‏شد. از بيماران، عيادت و از غايبان، پرس و جو مى‏نمود و پس از فوت، به تشييع جنازه‏شان مى‏رفت، بى آن كه با خنده و يا پُرگويى ، از مرز ادب