115
سیره پیامبر خاتم صلّی الله علیه وآله - جلد اول

مُؤكَفا ، وَ حَلبُ العَنزِ بِيَدى ، وَ لُبسُ الصّوفِ ، وَ التَّسليمُ عَلَى الصِّبيانِ ؛ لِتَكونَ سُنَّةً مِن بَعدى .۱
پنج عمل است كه تا هنگام مرگ ، آنها را ترك نخواهم كرد : غذا خوردن فروتنانه همراه بردگان ، سوار شدن بر الاغ بى‏جهاز ، دوشيدن شير گوسفندان با دستان خويش ، پوشيدن لباس پشمينه و سلام كردن به كودكان ، تا آن كه اين اعمال ، روش و طريقه مسلمانان پس از من باشد .

سيره به معناى سبك رفتار ، مواردى افزون‏تر از عمل مستمر را نيز در بر مى‏گيرد . مراد از سبك رفتار ، گونه عمل است كه در موارد مشابه نيز تكرار مى‏شود و يا قابليت تكرار دارد ، حتّى اگر استمرار فعلى هم نداشته باشد . امام زين العابدين عليه السلام در باره شيوه امير مؤمنان عليه السلام در جنگ جمل مى‏فرمايد :
سارَ وَ اللّه‏ِ فيهِم بِسيرَةِ رَسولِ اللّه‏ِ يَومَ الفَتحِ .۲
به خدا سوگند كه در باره آنان به شيوه پيامبر خدا صلى اللّه‏ عليه و آله در فتح مكّه ، رفتار كرد .

عملى مستمر كه بر اثر مداومت شخص بر آن به صورت خُلق و خو در مى‏آيد ، گاه «سيره» ، گاه «سنّت» و گاه «اخلاق» معرّفى شده است ، مانند عطر زدن پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله و ... .۳

آنچه در اين مجموعه مورد توجّه قرار گرفته است ، استعمال واژه سنّت در احاديث گوناگون است . بيشتر متون حديثى ، به «سنّت» به عنوان عمل مستحب و نيكو اشاره كرده‏اند . برخى از متون نيز افزون بر استحباب عمل ، استمرار و دوام عمل در حيات پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله را بيان كرده‏اند . در موارد اندكى نيز سنّت در معناى واجب غير قرآنى به كار رفته است كه شناسايى آنها چندان مشكل نيست .

1.ر . ك : ص ۱۲۴ ح ۱۸ .

2.الكافى : ج ۵ ص ۳۳ .

3.ر . ك : ص ۱۶۳ (نمونه‏هايى از آنچه «سنّت پيامبران» ناميده شده است / عطر زدن) .


سیره پیامبر خاتم صلّی الله علیه وآله - جلد اول
114

اللّه‏» ناميده مى‏شوند . اعمال واجبى كه در قرآن به آنها اشاره نشده و تنها از طريق پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام تبيين شده‏اند ، «سنّت» ناميده مى‏شود . سنّت در اين معنا ، عمل واجب غير قرآنى است . حسين بن نضر مى‏گويد : يَغتَسِلُ الجُنُبُ وَ يُترَكُ المَيِّتُ لِأَنَّ هذا فَريضَةٌ وَ هذا سُنَّةٌ . ۱ از امام رضا عليه السلام در باره گروهى سؤال كردم كه در سفرند . يكى از آنها مى‏ميرد و همراه آنان نيز شخصى جُنُب است ، در حالى كه آب موجود در نزد آنان ، اندك است و به اندازه غسل كردن يكى از آن دو است . كدام يك مقدّم مى‏شوند؟ امام عليه السلام فرمود : شخص جنب غسل مى‏كند و غسل ميّت ترك مى‏شود ؛ زيرا غسل جنابت ، فريضه است [و در قرآن ذكر شده است] و غسل ميّت ، سنّت است [و در قرآن ذكر نشده است] .

در باره وقوف در مشعر و وقوف در عرفه نيز اين سخن آمده است :
الوُقوفُ بِالمَشعَرِ فَريضَةٌ وَ الوُقوفُ بِعَرَفَةَ سُنَّةٌ .۲
وقوف در مشعر ، فريضه و وقوف در عرفه ، سنّت است .

۴ . سنّت به معناى سبك رفتار

واژه «سنّت» گاه به معناى سيره و سبك رفتار است . در متون حديثى ، عمل مستمر و هميشگى پيامبر صلى اللّه‏ عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام به عنوان سنّت ، مطرح و بر پيروى از آن تأكيد شده است .

پيامبر خدا صلى اللّه‏ عليه و آله با اشاره به خلق نيكوى خويش ، برخى از رفتارهاى دائمى خود را يادآورى كرده و آنها را الگويى براى مسلمانان دانسته است :
خَمسٌ لا أدَعُهُنَّ حَتَّى المَماتِ : الأَكلُ عَلَى الحَضيضِ مَعَ العَبيدِ ، وَ رُكوبىَ الحِمارَ

1.تهذيب الأحكام : ج ۱ ص ۱۱۰ ح ۲۸۷ وص ۱۰۹ ح ۲۸۶ ، كتاب من لا يحضره الفقيه : ج ۱ ص ۱۰۸ ح ۲۲۳ (در هر دو منبع با عبارت مشابه) ، عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج ۲ ص ۸۲ ح ۱۹ ، علل الشرائع : ج ۱ ص ۳۰۵ ح ۱ ، بحار الأنوار : ج ۸۱ ص ۲۶ ح ۳ .

2.ر . ك : ص ۱۲۲ ح ۱۴ .

  • نام منبع :
    سیره پیامبر خاتم صلّی الله علیه وآله - جلد اول
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعي از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    7
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9582
صفحه از 523
پرینت  ارسال به