نشسته در مجلس است ؛ امّا تازه‏واردان نمى‏توانند آن را به عنوان يك حق مطالبه كنند. ما بايد همچون پيامبر صلى اللّه عليه و آله فروتنى را ترجيح دهيم تا چنين توقّعى در ما جان نگيرد. اين، مانند مهمانى و گستراندن و جمع كردن سفره است كه از يك سو به مهمان توصيه شده در آنها كمك كند و از سويى ديگر، ميزبان از به خدمت گرفتن مهمان، نهى گرديده است، و نيز همچون سلام كردن است كه پيش‏دستى در آن را هم به بزرگان و هم به كوچك‏ترها سفارش كرده‏اند. اين توصيه‏هاى دوسويه مى‏توانند به كم كردن سطح انتظار هر يك از دو طرف ارتباط بينجامند و زمينه تلطيف روابط ميان فردى را فراهم آورند .

پادشاهان و زورمداران متكبّر آن روزگار دانست ؛ امرى كه پيامبر اكرم صلى اللّه عليه و آله ياران خويش را از آن بر حذر مى‏داشت و حديثِ نخستِ عنوان «اكرام تازه‏وارد» در همين فصل،^۱آن را تأييد مى‏نمايد. هرچند مى‏توان روحيّه فروتنى و خاكسارى پيامبر صلى اللّه عليه و آله را نيز افزود، امّا بايد توجّه داشت كه بر نخاستن پيش پاى كسى ، در آن روزگار، اهانت و تحقير به شمار نمى‏آمده است، و الاّ در چنين فرضى پيامبر صلى اللّه عليه و آله اجازه انجام آن را نمى‏داده‏اند. مؤيّد اين معنا، جانشين كردن ادب گشودنِ جا ، به جاى برخاستن است.^۲

نتيجه سخن

بر پايه پذيرش و تقويت وجه جمع اخير، مى‏توان گفت كه برخاستن براى پيامبر صلى اللّه عليه و آله در روزگار صدر اسلام، شيوه درستى براى احترام نهادن نبوده است ؛ زيرا به دليل جايگاه حكمرانى و امارت پيامبر صلى اللّه عليه و آله و وجود آيين برخاستن و ايستادن نزد پادشاهان و جبّاران آن روزگار، از شباهت ظاهرى اين دو، گريزى نبوده است ؛ امرى كه پيامبر صلى اللّه عليه و آله با آن و ديگر جلوه‏هاى رفتارهاى طاغوتى مبارزه مى‏نمودند. امّا در باره افرادى كه اين جايگاه را ندارند و يا در روزگار يا جايى كه زورمداران، چنين رسمى ندارند، اين شباهت پديد نمى‏آيد و مى‏توان از اين عمل براى احترام نهادن به افراد بزرگ استفاده نمود.

به سخن ديگر، ملاك اصلى در رعايت اين گونه آداب و رسوم، مطابقت آنها با ارزش‏هاى اصلى و اصيل دين است و در جا و روزگارى كه عرف عمومى جامعه، «برخاستن» را گونه‏اى حرمت نهادن مى‏بيند و برنخاستن را مصداق اهانت مى‏شمرد، رعايت آن ، الزامى به نظر مى‏رسد .

سخن پايانى، آن كه : توجّه داشته باشيم كه «برخاستن» ، وظيفه اخلاقى افراد