445
سیره پیامبر خاتم صلّی الله علیه وآله - جلد چهارم

احترام و اكرام آنان است، ناپسند دانست ؛ امرى كه در جوامع متعدّد به صورت يك ادب اجتماعى در آمده و در نگاه كلّى، كارى نيك و پسنديده مى‏نمايد، بويژه آن كه برخى احاديث به اين ادب ، توصيه كرده‏اند، مانند : آنچه آمِدى از امير مؤمنان علیه السلام نقل كرده است :
قُم عَن مَجلِسِكَ لأبيكَ وَ مُعَلِّمِكَ وَ لَو كُنتَ أميراً .۱
براى پدر و آموزگارت از جا برخيز ، حتّى اگر فرمان‏روا باشى .

از اين رو، برخى عالمان مانند شهيد اوّل، احتمال داده‏اند كه برخى از احاديثِ نهى كننده از قيام، ناظر به ايستادن درازمدّت نزد پادشاهان باشد و نه برخاستن به هنگام ورود شخصى بزرگوار .۲شهيد اوّل، خود، متن اين حديث را چنين آورده است :
من أحبّ أن يتمثّلَ لَهُ الرجالُ بين يَدَيهِ قِياما فَلْيَتَبَوّأ مَقْعَدَهُ مِنَ النّارِ .۳
هر كس دوست داشته باشد كه مردان در برابر او دست به سينه بِاستند جايگاهش آتش است .

البتّه شهيد اوّل بر اين احتمال، پافشارى نكرده و احتمال ديگرى را مطرح كرده است. او حديثِ ياد شده را بر كسى حمل كرده كه با گردنكشى و زورگويى، خواهان برخاستن ديگران پيش پاى خود است و هر كس را كه بر نخيزد، مؤاخذه مى‏نمايد. از اين رو، حديث را ناظر به كسى ندانسته كه با اين كار ، در صدد دور كردن اهانت و تحقير از خود است.

به نظر مى‏رسد كه نمى‏توان مستندات در خور اعتمادى براى اثبات اين احتمال‏ها ارائه نمود. از اين رو مى‏توان دليل نهى را تشابه اين كار با شيوه احترام نهادن به

1.غرر الحكم : ج ۲ ص ۱۹۱ ح ۲۳۴۱ .

2.ر . ك : القواعد و الفوائد : ج ۲ ص ۱۵۹ ج ۱۶۲ . نيز ، ر . ك : بحار الأنوار : ج ۷۶ ص ۳۸ ذيل ح ۳۵ .

3.ر . ك : المعجم الأوسط : ج ۴ ص ۲۸۲ ح ۴۲۰۸؛ الأمالى، طوسى: ص ۵۳۸ ح ۱۱۶۲، مشكاة الأنوار: ص ۳۵۸ ح ۱۱۶۵ .


سیره پیامبر خاتم صلّی الله علیه وآله - جلد چهارم
444

توضيحى در باره برخاستن پيش پاى ديگران۱

ظاهر احاديثِ ياد شده ، كراهت پيامبر اكرم صلى اللّه عليه و آله را از برخاستن و ايستادن يارانش براى ايشان نشان مى‏دهد. اين حالت مى‏تواند از فروتنى و خاكسارى ايشان سرچشمه گرفته باشد و از اين رو نمى‏توان برخاستن به قصد تكريم و احترام ديگران را به گونه مطلق، ناروا دانست. بر اين پايه، گزارش‏هاى حاكى از برخاستن پيامبر صلى اللّه عليه و آله پيش پاى جعفر بن ابى طالب در بازگشتش از حبشه۲و عكرمة بن ابى جهل در بازگشت از يمن ،۳به آسانى پذيرفته مى‏شوند ، چنان كه فرمان پيامبر صلى اللّه عليه و آله به انصار براى برخاستن هنگام ورود سعد بن معاذ نيز پذيرفتنى مى‏نمايد، آن جا كه او براى داورى در باره بنى قريظه ـ كه در جنگ احزاب، خيانت كرده بودند ـ ، به مجلسى با حضور پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله فرا خوانده شد و پيامبر صلى اللّه عليه و آله فرمود :
قوموا إلى سَيِّدكُم .۴
پيش پاى سَرورتان برخيزيد .

بر اين پايه، نمى‏توان برخاستن پيش پاى بزرگان را در روزگار كنونى كه گونه‏اى

1.به قلم فاضل ارجمند ، جناب آقاى عبد الهادى مسعودى .

2.عوالى اللآلى : ج ۱ ص ۴۳۴ ح ۱۳۹ .

3.ر . ك : المستدرك على الصحيحين : ج ۳ ص ۲۶۹ ح ۵۰۵۰ .

4.صحيح البخارى: ج ۳ ص ۱۱۰۷ ح ۲۸۷۸ .

  • نام منبع :
    سیره پیامبر خاتم صلّی الله علیه وآله - جلد چهارم
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعي از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    7
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 6343
صفحه از 541
پرینت  ارسال به