167
سیره پیامبر خاتم صلّی الله علیه وآله - جلد چهارم

دسته دوم ، نام‏هايى با معناى بد و زشت و بى‏تناسب اند ؛ نام‏هايى چون : ضِرار (زيان رساننده) ، مُرّه (تلخ) ، حرب (جنگ) و ظالم (ستمگر) ، كه پيامبر اكرم صلى اللّه عليه و آله آنها را بدترين نام‏ها ناميدند۱و يا بغيض (دشمن) و عاصيه (نافرمان) كه زشتى‏شان براى همه آشكار است .

دسته سوم ، نام‏هايى مانند خالد (جاويد) و حَكَم (داور) هستند كه از صفات مختصّ الهى اند و عرب جاهلى ، بى توجّه به اين نكته ، آنها را براى كودكان خود بر مى‏گزيده است .

گفتنى است برخى احاديث ، خواندن كسى را با «ملك الأملاك» ، نكوهيده‏اند و علّت نكوهش را نيز اختصاص اين نام به خداوند دانسته‏اند . مسلم نيشابورى به نقل از ابو هريره ، از پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله آورده است :
أغيَظُ رَجُلٍ عَلَى اللّهِ يَومَ القِيامَةِ ، وَ أخبَثُهُ وَ أغيَظُهُ عَلَيهِ ، رَجُلٌ كانَ يُسَمّى مَلِكَ الأملاكِ ، لا مَلِكَ إلاَّ اللّهُ .۲
روز قيامت ، منفورترين و پست‏ترين و مبغوض‏ترين مرد نزد خدا ، كسى است كه «ملك الأملاك (فرمان‏رواى فرمان‏فرمايان)» ناميده مى‏شود . فرمان‏روايى جز خداوند نيست .

دسته چهارم نيز نام‏هايى هستند كه نشان بندگى آدميان در برابر بت‏هاى جاهلى بوده‏اند و پيامبر صلى اللّه عليه و آله آنها را به بندگى خداوند تغيير داده است . حاكم نيشابورى يك نمونه از اين دسته را چنين نقل كرده است :
كانَ اسمُ عَبدِ الرَّحمنِ بنِ أبى بَكرٍ : عَبدَ العُزّى ، فَسَمّاهُ رَسولُ اللّهِ صلى اللّه عليه و آله عَبدَ

1.ر . ك : ص ۱۵۹ باب (نام‏هاى نكوهيده) .

2.صحيح مسلم : ج ۳ ص ۱۶۸۸ ح ۲۱ .


سیره پیامبر خاتم صلّی الله علیه وآله - جلد چهارم
166

اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد ! مباد كه گروهى از مردان ، گروهى ديگر را مسخره كنند . شايد آن مسخره شدگان ، بهتر از آنها باشند ، و مباد كه گروهى از زنان ، گروهى ديگر را مسخره كنند . شايد آن مسخره شدگان ، بهتر از آنها باشند . و از هم عيبجويى مكنيد و يكديگر را به القاب زشت نخوانيد . بد است عنوان فسق پس از ايمان آوردن . و كسانى كه توبه نمى‏كنند ، خود ، ستمكاران اند» .

گام نخستين براى تحقّق اين امر الهى و قرآنى ، نام‏گذارى درست و زيباى كودك از بدو تولّد و حتّى پيش از آن است ، چنان كه پيامبر اكرم صلى اللّه عليه و آله و اهل بيت مطهّر ايشان نيز بر اين مسئله تأكيد نموده۱و به نام‏گذارى كودكان ، اهتمام داشته‏اند . در اين عرصه و با توجّه به وجود فرهنگ جاهلى در جزيرة العرب ، پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله تلاش بسيارى را براى ارتقاى فرهنگ نام‏گذارى به انجام رسانده است ، از جمله ، برخى نام‏ها را ستوده و به نيكى و درستى آنها تصريح نموده۲و برخى نام‏ها را نكوهيده و برخى را دگرگون كرده و به هنگام اين كوشش‏ها ، علّت و حكمت بسيارى از آنها را بيان نموده است .

بر پايه احاديث در دسترس ، مى‏توان نام‏هاى ممنوع را در چهار دسته جاى داد و كراهت و نهى پيامبر صلى اللّه عليه و آله را در هر دسته تحليل كرد :

دسته نخست، به فرهنگ عرب جاهلى، پيوند خورده است ؛ زيرا آنان براى ترساندن دشمن ، از كرامت انسانى خود فرو مى‏كاستند و نام حيواناتى مانند: سگ (كلب يا معاويه) و يوزپلنگ (فَهد) را بر خود و كودكانشان مى‏نهادند .۳

1.ر . ك : ص ۱۵۱ ح ۲۳۵۴ .

2.ر . ك : ص ۱۵۷ باب (برترين نام‏ها و احكام مربوط به برخى از نام‏ها) .

3.احمد بن اشيم مى‏گويد : «عن الرضا صلى اللّه عليه و آله قال : قُلتُ لَهُ : جُعِلتُ فِداكَ ، لِمَ سَمَّوُا العَرَبُ أولادَهُم بِكَلبٍ وَ نَمِرٍ وَ فَهدٍ وَ أشباهِ ذلِكَ ؟ قالَ : كانَتِ العَرَبُ أصحابَ حَربٍ ، وَ كانَت تُهَوِّلُ عَلَى العَدُوِّ بِأَسماءِ أولادِهِم ؛ به امام رضا علیه السلام گفتم : فدايت شوم ! چرا عرب‏ها ، نام سگ و گرگ و يوزپلنگ و مانند اينها را بر فرزندان خود نهاده‏اند؟ فرمود : عرب‏ها اهل جنگ بوده‏اند و با نام‏هاى فرزندانشان ، دشمن را مى‏ترسانده‏اند» (معانى الأخبار : ص ۳۹۱ ح ۳۵ ، عيون أخبار الرضا صلى اللّه عليه و آله : ج ۱ ص ۳۱۵ ح ۸۹ ، بحار الأنوار : ج ۱۰۴ ص ۱۲۸ ح ۷) .

  • نام منبع :
    سیره پیامبر خاتم صلّی الله علیه وآله - جلد چهارم
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعي از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    7
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 6593
صفحه از 541
پرینت  ارسال به