فصل يكم: سيره پيامبر صلى اللّه عليه و آله در طهارتهاى سهگانه
۱ / ۱
چگونگى وضوى پيامبر صلى اللّه عليه و آله
۲۸۹۴.الكافىـ به نقل از عمر بن اُذَينه ـ : زُراره و بُكير از امام باقر عليه السلام در باره وضوى پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله پرسيدند. ايشان تشتى ـ يا تورى ـ۱ را كه در آن آب بود، طلب كرد و دست راست خود را در آن فرو برد و يك مشت آب برداشت و به صورتش ريخت و با آن صورتش را شست. آن گاه ، دست چپش را در آن فرو برد و يك مشت آب برداشت و بر دست راستش ريخت و با آن، دست راست خود را از آرنج به سمت [پايينِ ]دست شست و دست خود را به سمت آرنج نمىكشيد. سپس دست راستش را در آب فرو برد و آن را بر دست چپش از آرنج ريخت و همانند دست راست، دست چپ را شست، و آن گاه با رطوبت دستش، سر و دو پاى خود را مسح كرد و البتّه آب جديد براى اين كار بر نداشت. سپس فرمود : «پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله دست خود را [براى مسح ]زير بند كفش فرو نبرد» .
امام عليه السلام در ادامه فرمود : «خداوند عزّ و جلّ مىفرمايد : «اى كسانى كه ايمان آوردهايد ! چون براى نماز بر مىخيزيد ، صورت و دستهايتان را بشوييد». پس [وضو گيرنده] حق ندارد ذرّهاى از صورتش را در هنگام وضو گرفتن رها كند، و [خداوند] دستور داده است كه دستها تا آرنج شسته شوند و [وضو گيرنده ]حق ندارد در شستن آنها جايى را ناشسته بگذارد ؛ چون خداوند مىفرمايد : «صورت و دستهايتان را تا آرنج بشوييد»». سپس فرمود : ««و سر و پاهاى خودتان را تا دو كعب ، مسح كنيد». پس مقدارى از سر و يا مقدارى از پاهايتان را از كعب تا نوك انگشتان كه مسح كنيد، كافى است».
به امام عليه السلام گفتيم : دو كعب [پاها ]كجايند ؟
فرمود : «اين جا» يعنى مفصل ۲ پايين استخوان ساق.
گفتيم : اين چيست ؟
فرمود : «از استخوان ساق به حساب مىآيد و كعب، پايينتر از اين است».
گفتيم : خداوند، امورت را به سامان كند ! يك مشت آب براى شستن صورت و يك مشت براى دست كافى است ؟
فرمود : «وقتى آب را به آنها رساندى، آرى. دو مشت براى همه آنها كافى است».
1.تور ، ظرفى از جنس روى كه به رنگ زرد بوده است ، يا حوضچه سنگى كوچكى كه در آن آب مىخوردند ، و گاهى هم از آنها آب برداشته، شستشو مىكردند . علاّمه مجلسى مىگويد : «ترديد از راوى يا از سوى خود امام عليه السلام است تا به آنها اين اختيار را بدهد كه هر كدام را برايشان ميسّر است ، بياورند» .
2.ظاهر و يا صريح اين حديث ، آن است كه «كعب» ، مفصل پاست و لغت هم مؤّد همين است . پس كعب ، به معنايى كه برخى از اصحاب گفتهاند ، برآمدگى روى پا ، ميان مفصل و بندهاى انگشتان نيست و نيز آن گونه كه برخى از اهل سنّت گفتهاند ، دو برآمدگى از سمت چپ و راست پاها هم نيست .
