ديگر را از خداوند رحمان ، طلب مىنمودند .
پرسش ، اين است كه در دعاى مشترك، به هنگام نام آوردن و ياد كردن، خود را مقدّم بداريم ـ آن گونه كه دو حديث ياد شده ، به پيامبر اكرم صلى اللّه عليه و آله نسبت مىدهند ـ يا ديگران را آن گونه كه ممكن است از حديث «الجار ثمّ الدار ؛» فهميده شود ؟
پاسخ ، آن است كه در آيات متعدّدى از قرآن ، دعاكننده ابتدا براى خود دعا كرده است ؛ دعاهايى كه بيشتر ، از زبان پيامبران نقل شدهاند۱ ولى منحصر به آنها نيستند و از زبان مؤمنان نيز آمدهاند .۲ در سلام انتهاى نماز نيز اين گونه است كه ابتدا بر خود و سپس بر بندگان صالح خداوند ، سلام و درود مىفرستيم.
از سوى ديگر ، در احاديث شيعه و اهل سنّت نيز منعى براى اين كار مشاهده نمىشود ، هر چند تقديم ديگران ، ياريگر استجابت دعا دانسته شده است .۳ بر اين پايه، مشاهده مىشود كه پيامبر اكرم صلى اللّه عليه و آله به چند گونه رفتار كردهاند: گاه، تنها براى ديگران دعا نموده۴ و گاه به هنگام دعاى مشترك و بويژه طلب رحمت و مغفرت،
1.مانند دعاى موسى عليه السلام : « قَالَ رَبِّ اغْفِرْ لِى وَلأَِخِى وَأَدْخِلْنَا فِى رَحْمَتِكَ وَأَنتَ أَرْحَمُ الرَّ حِمِينَ ؛ گفت : پروردگارا ! من و برادرم را بيامرز و ما را در رحمت خويش در آور ، كه تو مهربانترينِ مهربانانى » (اعراف : آيه ۱۵۱) و دعاى ابراهيم عليه السلام : «رَبِّ اجْعَلْنِى مُقِيمَ الصَّلَوةِ وَ مِن ذُرِّيَّتِى رَبَّنَا وَ تَقَبَّلْ دُعَاءِ * رَبَّنَا اغْفِرْ لِى وَ لِوَ لِدَىَّ وَلِلْمُؤْمِنِينَ يَوْمَ يَقُومُ الْحِسَابُ ؛ پروردگارا ! مرا بر پا دارنده نماز قرار ده و [نيز] از فرزندان من . پروردگار ما ! دعايم را اجابت فرما * پروردگار ما ! مرا و پدر و مادرم و مؤمنان را در روزى كه حساب بر پا مىشود ، بيامرز» (ابراهيم : آيه ۴۰ ـ ۴۱) و دعاى نوح عليه السلام : « رَّبِّ اغْفِرْ لِى وَ لِوَ لِدَىَّ وَ لِمَن دَخَلَ بَيْتِىَ مُؤْمِنًا وَلِلْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَـتِ وَ لاَ تَزِدِ الظَّــلِمِينَ إِلاَّ تَبَارَا ؛ پروردگارا ! مرا و پدر و مادرم را و كسى را كه با اينان وارد خانهام مىشود و مردان و زنان با ايمان را بيامرز و ستمكاران را جز هلاكت ميفزاى » (نوح : آيه ۲۸) .
2.« وَ الَّذِينَ جَاءُو مِن بَعْدِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَ لاِءِخْوَ نِنَا الَّذِينَ سَبَقُونَا بِالاْءِيمَـنِ وَ لاَ تَجْعَلْ فِى قُلُوبِنَا غِلاًّ لِّلَّذِينَ ءَامَنُوا رَبَّنَا إِنَّكَ رَءُوفٌ رَّحِيمٌ ؛ و كسانى كه پس از آنها (مهاجران و انصار) آمدند ، مىگويند : پروردگار ما ! ما و برادران ما را كه در ايمان از ما پيشى گرفتند ، بيامرز و در دلهاى ما نسبت به كسانى كه در اينان بر ما سبقت گرفتهاند ، كينه قرار مده . پروردگار ما ! همانا تو رئوف و مهربانى »(حشر : آيه ۱۰) .
3.ر . ك : وسائل الشيعة : ج ۷ ص ۱۱۷ باب «استحباب دعاء الإنسان لأربعين من المؤمنين قبل دعائه لنفسه» .
4.ر . ك : نهج الدعاء : ج ۲ ص ۱۴۴ ـ ۱۶۳ . نيز ، ر . ك : صحيح البخارى : ج ۵ ص ۲۳۳۲ ـ ۲۳۳۳ باب «قول اللّه تعالى : «وَصَلِّ عَلَيْهِمْ» و من خصّ أخاه بالدعاء دون نفسه» .
