343
سیره پیامبر خاتم صلّی الله علیه وآله - جلد پنجم

گماشته‏اند كه برخى را گزارش مى‏كنيم :

۱ . علاّمه محمّدتقى مجلسى ، عبارت موجود۱ در روايت شيخ صدوق را منفرد خوانده و گفته است كه آن عبارت در نقل كلينى در الكافى و شيخ طوسى در تهذيب الأحكام وجود ندارد؛ امّا در صورت صحّت آن، مقصود از آن عبارت را ورود كامل به ذو الحليفه دانسته و اين گونه دليل آورده كه : مسجد شجره ، در پستى و بيداء بر فراز آن قرار دارد. پس اگر كسى كاملاً داخل ذو الحليفه نشود، بيداء در برابرش قرار نمى‏گيرد.۲

۲ . فيض كاشانى بر اين باور است كه پيامبر صلى اللّه عليه و آله در ذو الحليفه مُحرم شده و تلبيه لازم را نيز همان جا بر زبان آورده است؛ امّا از بالاى بلندى بيداء ، لبّيك را با صداى بلند تكرار كرده و همين ، سبب شده كه برخى تصوّر كنند كه پيامبر صلى اللّه عليه و آله در آن جا مُحرم شده است.۳

اين وجه جمع را مى‏توان به حديث امام صادق عليه السلام مستند كرد. كلينى و شيخ طوسى ، اين حديث را نقل كرده‏اند و متن آن ، چنين است :
عبد اللّه‏ بن سنان أنَّهُ سَأَلَ أبا عَبدِ اللّه‏ عليه السلام : هَل يَجوزُ لِلمُتَمَتِّعِ بِالعُمرَةِ إلَى الحَجِّ أن يُظهِرَ التَّلبِيَةَ فى مَسجِدِ الشَّجَرَةِ ؟ فَقالَ : نَعَم إنَّما لَبَّى النَّبِىُّ صلى اللّه عليه و آله عَلَى البَيداءِ لِأَنَّ النّاسَ لَم يَكونوا يَعرِفونَ التَّلبِيَةَ فَأَحَبَّ أن يُعَلِّمَهُم كَيفَ التَّلبِيَةُ .۴عبد اللّه‏ بن سنان از امام صادق عليه السلام پرسيد : آيا جايز است كسى كه براى حجّ تمتّع

1.مقصود ، جمله «فإذا خرج صلى اللّه عليه و آله من المسجد فسار و استوت به البيداء حين يحازى الميل الأوّل ، أحرم» است .

2.روضة المتّقين : ج ۴ ص ۲۸۴ .

3.الوافى : ج ۱۲ ص ۴۸۱ .

4.الكافى : ج ۴ ص ۳۳۴ ح ۱۲ ، تهذيب الأحكام : ج ۵ ص ۸۵ ح ۲۸۰ .


سیره پیامبر خاتم صلّی الله علیه وآله - جلد پنجم
342

حاكى از آن است كه پيامبر اكرم صلى اللّه عليه و آله در محلّى ديگر به نام «بيداء» مُحرم شده‏اند .

با توجّه به اين كه بيداء ، مكانى بلندتر از ذو الحُلَيفه و مُشرف به آن است و بيداء و ذو الحُلَيفه دو جاى متفاوت ، ولى به هم چسبيده‏اند ، اين گزارش‏ها را مى‏توان شاذ و بى‏اعتبار دانست ، بويژه اگر گزارش‏هايى مانند گزارش سالم بن عبد اللّه‏ از پدرش را در نظر آوريم. در اين گزارش، عقيده كسانى كه مى‏پندارند پيامبر صلى اللّه عليه و آله در بيداء احرام بسته ، نادرست و باطل خوانده شده است و به صراحت مى‏گويد :
ما أهَلَّ رَسولُ اللّه‏ِ صلى اللّه عليه و آله إلاّ مِن عِندِ المَسجِدِ ، يَعنى مَسجِدَ ذِى الحُلَيفَةِ .۱پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله جز از مسجد يعنى مسجد ذو الحليفه مُحرم نگشت .

افزون بر اين ، ابن عبّاس كه خبر احرام پيامبر صلى اللّه عليه و آله از بيداء را به او منسوب كرده‏اند ،۲ در نقلى ديگر مى‏گويد :
خَرَجَ رَسولُ اللّه‏ِ صلى اللّه عليه و آله حاجّا فَلَمّا صَلّى فى مَسجِدِهِ بِذِى الحُلَيفَةِ رَكعَتَيهِ أوجَبَ فى مَجلِسِهِ ، فَأَهَلَّ بِالحَجِّ حينَ فَرَغَ مِن رَكعَتَيهِ .۳پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله براى حج گزاردن ، از مدينه بيرون آمد . هنگامى كه در مسجد ذو الحُلَيفه نماز خواند ، در همان نمازگاهش و پس از فراغ از نماز ، مُحرم شد .

بر اين پايه احرام پيامبر صلى اللّه عليه و آله از ذو الحليفه جاى ترديد ندارد ؛ امّا برخى شارحان حديث و فقيهان، فارغ از ضعف و قوّت سندى اين گزارش‏ها ،۴ به جمع آنها همّت

1.سنن أبى داوود : ج ۲ ص ۱۵۰ ح ۱۷۷۱ .

2.ر . ك : المستدرك على الصحيحين: ج ۱ ص ۶۱۵ ح ۱۶۳۸ .

3.سنن أبى داوود : ج ۱ ص ۱۵۰ ح ۱۷۷۰ باب «وقت الإحرام» ، المستدرك على الصحيحين : ج ۱ ص ۶۲۱ ح ۱۶۵۷ .

4.حاكم نيشابورى ، هر دو خبر ابن عبّاس را نقل كرده و هر دو را صحيح دانسته است (ر . ك : المستدرك على الصحيحين : ج ۱ ص ۶۱۵ ح ۱۶۳۸ و ص ۶۲۱ ح ۱۶۵۷) ، در حالى كه بسيارى از محدّثان ، طريق به روايت ابن عبّاس را در باره احرام پيامبر صلى اللّه عليه و آله از بيداء (ح ۱۶۳۸ المستدرك على الصحيحين) ضعيف مى‏دانند (ر . ك : سبل السلام ، صنعانى : ج ۲ ص ۱۹۰ ، نيل الأوطار ، شوكانى : ج ۱ ص ۳۰۰ ، السنن الكبرى : ج ۵ ص ۳۳ ، تنقيح التحقيق فى أحاديث التعليق ، ذهبى : ج ۲ ص ۱۳) .

  • نام منبع :
    سیره پیامبر خاتم صلّی الله علیه وآله - جلد پنجم
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعي از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    7
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 11115
صفحه از 562
پرینت  ارسال به