نمازهاى مغرب و عشايند ـ ، وقت مشترك نماز مغرب و عشاست.

ناگفته نماند اگر چه ميان ظهر تا مغرب ، وقت مشترك دو نماز ظهر و عصر ، و ميان مغرب تا نيمه شب، وقت مشترك دو نماز مغرب و عشاست، ليكن هر يك از نمازها، وقت فضيلتى هم دارند. فضيلت نماز ظهر، تا زمانى است كه سايه شاخص با طول شاخص برابر شود و فضيلت نماز عصر، تا هنگامى است كه سايه شاخص ، دو برابر آن گردد. فضيلت مغرب، تا محو شدن شَفَق (سرخى طرف مغرب) و فضيلت عشا، تا سپرى شدن يك‏سوم از شب است.

روشن است كه در چارچوب اين نظريّه، با جمع بين دو نماز، تنها ، وقت فضيلت يكى از دو نماز از بين مى‏رود، نه اين كه نمازى در غير وقت آن خوانده شود. البتّه به منظور پيشگيرى از فوت شدن فضيلتِ مورد اشاره، از امامان اهل بيت عليهم‏السلام روايت شده كه جدا خواندن دو نماز، بهتر از با هم خواندن آنهاست.

اينك و در پى طرح موضوع، نوبت آن است تا گستره جواز جمع بين دو نماز را كه ميان شيعيان و اهل سنّت مورد مناقشه قرار گرفته، با تأكيد بر سنّت نبوى، به اختصار، بررسى نماييم.

با هم خواندن دو نماز در سنّت پيامبر صلى اللّه عليه و آله

احاديث بسيارى از پيامبر صلى اللّه عليه و آله در صحاح، سنن و مسانيد به چشم مى‏خورند كه بر جواز با هم خواندن دو نماز (ظهر و عصر، مغرب و عشا) در غير سفر و از روى اختيار، دلالت دارند. اينك تنها به نقل گوشه‏اى از آنها مى‏پردازيم :

ابن عبّاس مى‏گويد :
إنَّ رسول اللّه‏ صلى اللّه عليه و آله جَمعَ بين الظُّهرِ وَ العصر وَ جَمَع بين المَغربِ وَ العشاء بِالمدينة وَ هو مُقيم على غَير خَوف وَ لا شى‏ء اضطرُّه إلى ذلكَ ... أراد أن لا يُحرِجَ اُمّتَهُ .^۱پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله در مدينه در غير سفر و ترس يا چيزى كه او را ناگزير به اين كار

چگونه رفتار غير مستند خليفه سوم، بر قول و فعل پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله و اهل بيت و اصحاب ايشان و نيز دو خليفه نخست، رجحان يافته است؟!

۹ . جمع (با هم خواندن) دو نماز

اهل سنّت، نمازهاى «ظهر و عصر» و «مغرب و عشا» را جدا از يكديگر اقامه مى‏كنند و پيوسته بر پيروان اهل بيت عليهم‏السلام به سبب جمع ميان آنها خرده مى‏گيرند. البتّه فقيهان اهل سنّت در موارد خاصّى همچون وقوف در مزدلفه و عرفات و مسافرت و پديد آمدن عذر، با اختلاف در چگونگى سفر و عذر، جمع ميان دو نماز را جايز مى‏دانند ؛ ليكن جواز جمع دو نماز در حَضَر به صورت اختيارى و بدون عذر را جز اندكى از آنان نپذيرفته‏اند.

از سوى ديگر، محدّثان آنان، احاديث متعدّدى نقل كرده‏اند كه نشان مى‏دهد پيامبر صلى اللّه عليه و آله در غير مواردى هم كه اهل سنّت معترف اند، با هدف رفع مشقّت از امّت، دو نماز را به صورت جمع خوانده است. همين امر سبب شده كه آنان خود را ناگزير از توجيه و تأويل اين احاديث ببينند.

امّا اماميّه معتقدند كه با زوال خورشيد، وقت نماز ظهر و نيز وقت نماز عصر فرا مى‏رسد، هر چند كه نماز ظهر بايد قبل از نماز عصر، خوانده شود. در اين نظريّه، از هنگام ظهر تا غروب آفتاب، به استثناى اندازه چهار ركعت از ابتداى آن ـ كه مخصوص نماز ظهر است ـ و اندازه چهار ركعت از آخر آن ـ كه مخصوص نماز عصر است ـ ، وقت مشترك نماز ظهر و عصر است. از اين رو اگر كسى در هر پاره‏اى از اين وقت (وقت مشترك) به خواندن نماز ظهر و عصر اقدام كند، نماز ظهر و عصر را در وقت خودش خوانده است.

با توجّه به اين توضيحات، چگونگى وقت نماز مغرب و عشا هم روشن مى‏شود، بدين گونه كه از غروب خورشيد تا نيمه شب ـ به استثناى اندازه سه ركعت از ابتدا و چهار ركعت از انتها كه به ترتيب، زمان‏هاى اختصاصى براى