عبد اللّه‏ بن مسعود و ده‏ها صحابى نام‏آشنا و پُرروايتِ ديگر نيز مطلقا حديثى را در باره «شستن پا در وضوى پيامبر صلى اللّه عليه و آله » نقل نكرده و كمترين هشدارى نسبت به التزام به روش اصيل نبوى در وضو، از خود بروز نداده‏اند. اين، خود ، به خوبى نشان مى‏دهد كه در ميان معاصران پيامبر صلى اللّه عليه و آله ، به خاطر مشاهده وضوى چندين و چند ساله ايشان ـ كه به گواهى احاديث پيشين، مسح پاها بخشى از آن بوده ـ ، در موضوع وضو، اختلافى پديد نيامده است.

در اين ميان، تنها عثمان بن عفّان، عبد اللّه‏ بن عمرو بن عاص و دو سه تن ديگر هستند ـ هر چند حديث‏هايشان با تعارض يا موانع ديگرى مواجه است ـ كه براى نخستين بار از وضوى مشتمل بر «شستن پا» سخن گفته و آن را از پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله حكايت كرده‏اند، و البتّه شمار احاديث عثمان ـ كه روايت زير نيز از جمله آنهاست ـ ، بسيار بيشتر از ديگر افراد است :
عن ابن شهاب أنّ عطاء بن يزيد أخبره أنّ حمران مولى عثمان أخبره أنّه رأى عثمان بن عفّان دعا بإناء ، فأفرغ على كفّيه ثلاث مرار ، فغسله ، ثمّ أدخل يمينه فى الإناء ، فمضمض و استنشق ، ثمّ غسل وجهه ثلاثا و يديه إلى المرفقين ثلاث مرار ، ثمّ مسح برأسه ، ثمّ غسل رجليه ثلاث مرار إلى الكعبين ، ثمّ قال : قال رسول اللّه‏ صلى اللّه عليه و آله : مَن تَوَضَّأَ نَحوَ وُضوئى هذا ، ثُمَّ صَلّى رَكعَتَينِ لا يُحَدِّثُ فيهِما نَفسَهُ غُفِرَ لَهُ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِهِ .^۱ابن شهاب مى‏گويد : عطاء بن يزيد به نقل از حمران ، وابسته عثمان ، به او خبر داد كه وى عثمان بن عفّان را ديد كه كاسه آبى خواست و سه بار بر كف دستان خود آب ريخت و آنها را شست . سپس دست راست خود را درون كاسه برد و مضمضه و استنشاق كرد . آن گاه سه بار ، صورت خود و دستانش را تا آرنج شست . سپس سر خود را مسح كرد و سه بار پاهايش را تا غوزك شست و گفت : پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله

خود را مسح مى‏فرمود. اين مطلب در حديث زير ـ كه منابع حديثىِ اهل سنّت ، آن را نقل كرده‏اند ـ نيز تأييد شده است :
عَبّاد بن تَميم عن أبيه : رَأَيتُ رَسولَ اللّه‏ِ صلى اللّه عليه و آله يَتَوَضَّأُ وَ يَمسَحُ بِالماءِ عَلى رِجلَيهِ .^۱عبّاد بن تميم ، به نقل از پدرش مى‏گويد : پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله را ديدم كه وضو مى‏گرفت و با آب ، پاهايش را مسح مى‏كرد .

همچنين در حديث عبد اللّه‏ بن عمرو بن العاص ـ كه به زعم اهل سنّت، مستند شستن پا در وضوست و ما به زودى به نقل و نقد آن خواهيم پرداخت ـ ، با عبارت «فَجَعَلنا نَمسَحُ عَلى أرجُلِنا» اعتراف شده كه روش معمول پيش از آن، مسح پاها بوده است.

بر اين اساس، اهل بيت عليهم‏السلام و پيروان آنان به پيروى از پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله ، مسح پاها را از واجبات وضو دانسته و شستن آنها را ناروا مى‏شمارند. پژوهش دقيق متون و دوره‏هاى تاريخى نشان داده است كه شستن پاها در وضو، تا ساليانى پس از رحلت پيامبر خدا و دست كم ، تا پايان دوران دو خليفه نخست و اندكى از دوره خليفه سوم مطرح نبوده است و عثمان، تلاش ويژه‏اى براى ترويج روش جديد وضو نموده كه در آن، پاها بايد به جاى مسح شدن ، شسته شوند.

شاهد اين سخن، فقدان كمترين گزارش از بروز اختلاف ميان مسلمانان در باره مسح پا در وضو در دوره دو خليفه نخست است، به گونه‏اى كه حتّى يك حديث نيز از خليفه اوّل و دوم با انگيزه انسجام وظيفه حاكم اسلامى در دفاع از سنّت نبوى و تبيين چگونگى وضوى پيامبر صلى اللّه عليه و آله و نكوهش پايه‏گذاران روش جديد در وضو، صادر نشده است. چنين روايتى، نه تنها از دو خليفه، بلكه از راويان پُرروايتى همچون ابو هريره كه در هر خُرد و كلانى ، احاديثى را از پيامبر صلى اللّه عليه و آله نقل كرده‏اند نيز حكايت نشده است؛ چنان كه عبد اللّه‏ بن عمر، ابو سعيد خُدرى، جابر بن عبد اللّه‏،