وضو، دستان مبارك خود را از بالا به پايين يعنى از آرنج تا نوك انگشتان مى‏شسته‏اند و اين، بِدان معناست كه آيه وضو به وسيله پيامبر صلى اللّه عليه و آله تفسير شده است. همچنين در باره آيه وضو ، اين نكته در خور توجّه است كه اصولاً مخاطبان از ظاهر عباراتى نظير آيه وضو، محدوده انجام عمل را برداشت مى‏نمايند و آن گاه در مقام عملى كردن آن خواسته، معمولاً از بالا به پايين اقدام مى‏كنند. مثلاً اگر پزشك بگويد : پايت را تا زانو با آب سرد بشوى، يا صاحب‏خانه بگويد : ديوارهاى اين اتاق را تا سقف رنگ‏آميزى كن، به طور طبيعى، هر يك از بيمار و رنگ‏كار، سخن گوينده را بر تعيين محدوده مورد نظر او حمل مى‏كند و در نتيجه ، آنچه را به دليل آسان‏تر بودن يا عوامل ديگر، به صورت ناخودآگاه در ميان مردم معمول است، انجام مى‏دهد كه آن ، چيزى جز شستن پاها و رنگ‏آميزى كردن ديوارها از بالا به پايين نيست و چه بسا هرگز اين مطلب به ذهنشان خطور نمى‏كند كه پزشك و صاحب‏خانه با گفتن «تا زانو» و «تا سقف» در صدد تعيين سمت و سوى عمل خواسته شده و نقاط آغاز و انجام آن بوده است .

امّا به هر تقدير، آنچه در نزد پيروان اهل بيت عليهم‏السلام ، اين برداشت قرآنى را قطعيت مى‏بخشد، احاديث معتبرى هستند كه بر انجام دادن وضو از آرنج به سوى سرِ انگشتان دلالت مى‏كنند. در مقابل، تمام مذاهب اهل سنّت، شستن دست‏ها را در وضو به هر صورتى كه باشد، كافى مى‏دانند ، هر چند به نظر آنان، شروع از سرِ انگشتان به سوى آرنج، افضل است.^۱

ب ـ مسح پاها يا شستن آنها

حديث مسح پا در وضو

بر پايه حديثى كه از امام باقر عليه السلام در توصيف وضوى پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله آمد، ايشان پاهاى

«يَـأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلَوةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُوا بِرُءُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ .^۱
اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! هنگامى كه به نماز مى‏ايستيد ، صورت و دست‏ها را تا آرنج بشوييد و سر و پاها را تا دو كعب ، مسح كنيد» .

الف ـ سمت و سوى شستن دست‏ها

در الكافى از امام باقر عليه السلام در باره وضوى پيامبر صلى اللّه عليه و آله اين حديث ، نقل شده است :
عُمَرُ بنُ اُذَينَةَ عَن زُرارَةَ وَ بُكَيرٍ أنَّهُما سَئَلا أبا جَعفَرٍ عليه السلام عَن وُضوءِ رَسولِ اللّه‏ِ صلى اللّه عليه و آله ، فَدَعا بِطَستٍ أو تَورٍ فيهِ ماءٌ ، فَغَمَسَ يَدَهُ اليُمنى ، فَغَرَفَ بِها غُرفَةً ، فَصَبَّها عَلى وَجهِهِ ، فَغَسَلَ بِها وَجهَهُ ، ثُمَّ غَمَسَ كَفَّهُ اليُسرى ، فَغَرَفَ بِها غُرفَةً ، فَأَفرَغَ عَلى ذِراعِهِ اليُمنى ، فَغَسَلَ بِها ذِراعَهُ مِنَ المِرفَقِ إلَى الكَفِّ لا يَرُدُّها إلَى المِرفَقِ ، ثُمَّ غَمَسَ كَفَّهُ اليُمنى ، فَأَفرَغَ بِها عَلى ذِراعِهِ اليُسرى مِنَ المِرفَقِ وَ صَنَعَ بِها مِثلَ ما صَنَعَ بِاليُمنى ، ثُمَّ مَسَحَ رَأسَهُ وَ قَدَمَيهِ بِبَلَلِ كَفِّهِ لَم يُحدِث لَهُما ماءً جَديداً .^۲عمر بن اذينه ، از زراره و بُكَير ـ كه از امام باقر عليه السلام در باره وضوى پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله پرسيدند ـ ، نقل كرده است كه : ايشان كاسه آبى خواست . آن گاه دست راست خود را در آن فرو برد و مشتى آب بر گرفت و بر صورت خود ريخت و با آن صورتش را شست . سپس دست چپ خود را در آن فرو برد و مشتى آب برداشت و بر دست راست خود ريخت و با آن از آرنج تا كف دستش را شست ، در حالى كه دست خود را به سوى آرنج نمى‏كشيد . آن گاه دست راستش را در آن فرو برد و مشتى آب برداشت و بر دست چپ خود از آرنج ريخت و با آن ، چنان كرد كه با دست راستش كرده بود . سپس سر و پاهايش را با رطوبت كف دستش مسح كرد و آب ديگرى را براى آن به كار نگرفت .

بر پايه اين حديث و نظاير آن،^۳ پيروان اهل بيت عليهم‏السلام معتقدند كه پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله در