81
سیره پیامبر خاتم صلّی الله علیه وآله - جلد ششم

گفتنى است كه حديث صحيح السند زير مى‏تواند شاهد خوبى براى اين وجه جمع باشد. اين حديث از امام كاظم عليه السلام نقل شده و در باره انشاد شعر در طواف است؛ امّا با توجّه به اين كه طواف در درون مسجد الحرام انجام مى‏شود، ناظر به مسئله ما نيز هست :
على بن يقطين قال : سَأَلتُ أبَا الحَسَنِ عليه السلام عَنِ الكَلامِ فِى الطَّوافِ وَ إنشادِ الشِّعرِ وَ الضَّحِكِ فِى الفَريضَةِ أو غَيرِ الفَريضَةِ أيَستَقيمُ ذلِكَ ؟ قالَ : لا بَأسَ بِهِ ، وَ الشِّعرُ ما كانَ لا بَأسَ بِهِ مِنهُ .۱
على بن يقطين مى‏گويد : از امام كاظم عليه السلام در باره سخن گفتن و شعر خواندن و خنديدن در طواف واجب و مستحب پرسيدم كه : آيا درست است ؟ فرمود : «اشكالى ندارد و [همچنين است] اشعارى كه اشكالى ندارند» .

بسيارى از فقيهان شيعه۲و اهل سنّت۳نيز به همين تفصيل فتوا داده‏اند. ايشان با استناد به احاديثِ ياد شده، بر اين باورند كه خواندن اشعار حكيمانه و يا مراثى اهل بيت عليهم السلام و آنچه انسان را به ياد خداى متعال مى‏اندازد و گونه‏اى عبادت محسوب مى‏شود، مجاز و رواست و خواندن اشعار دنيايى و نامتناسب با مسجد مكروه مى‏باشد . دليل ايشان در اين كه احاديث نهى كننده را بر كراهت حمل كرده‏اند روايت صحيح السند على بن جعفر ، از برادر بزرگوارش امام كاظم عليه السلام است كه انشاد شعر را در مسجد به گونه مطلق ، جايز خوانده است .۴

1.تهذيب الأحكام : ج ۵ ص ۱۲۷ ح ۴۱۸ .

2.ر . ك : ذكرى الشيعة : ج ۳ ص ۱۲۲ ، جامع المقاصد : ج ۲ شرح ص ۱۵۱ ، الروضة البهيّة : ج ۱ ص ۵۴۸ ، مجمع الفائدة : ج ۲ ص ۱۵۶ ، مستند الشيعة : ج ۱۰ ص ۳۱۵ ، جواهر الكلام : ج ۱۹ ص ۳۶۹ ، ملاذ الأخيار فى فهم تهذيب الأخبار : ج ۵ ص ۴۶۸ ـ ۴۶۹ : علّامه مجلسى به تمثّل امام على عليه السلام به اشعار عربى در خطبه‏هايش كه به صورت متعارف در مسجد ايراد مى‏شده ، نيز استدلال كرده است .

3.ر . ك : الفقه على المذاهب الأربعة و مذهب أهل البيت عليهم السلام : ج ۱ ص ۴۰۴ .

4.على بن جعفر مى‏گويد : «سَأَلتُهُ عَنِ الشِّعرِ أيَصلُحُ أن يُنشَدَ فِى المَسجِدِ ؟ قالَ : لا بَأسَ ؛ از برادرم امام كاظم عليه السلام پرسيدم : آيا شعر خواندن در مسجد ، صلاح است ؟ فرمود : مشكلى ندارد» (تهذيب الأحكام : ج ۳ ص ۲۴۹ ح ۶۸۳) .


سیره پیامبر خاتم صلّی الله علیه وآله - جلد ششم
80

تبيين احاديث شعرخوانى در مسجد۱

شعر به عنوان بيانى موزون و سرشار از شعور و احساس، يكى از بهترين شيوه‏هاى آموزش و ترويج معارف و فرهنگ دينى است. شعر، هنرى بسيار زيبا و مؤثّر براى ماندگار كردن و گسترش آموزه‏هاى اساسى در هر جامعه است. از همين رو ، احاديثِ موجود باب ، بر رضايت پيامبر اكرم صلى اللّه عليه و آله نسبت به شعرخوانى در مسجد و يا دست كم ، نهى نكردن از آن دلالت دارند. دلالت حديث نخست ،۲بر اين معنا صريح است و حتّى تأييد و استحسان پيامبر صلى اللّه عليه و آله را نيز در بر دارد؛ امّا سخن پايانى پيامبر صلى اللّه عليه و آله كه در تأييد شاعر فرمود : «إنَّ مِنَ الشِّعرِ كَالحُكمِ ؛ همانا برخى شعرها مانند حكمت‏اند»، ناظر به اشعار حكمت‏آميز است. حديث دوم۳نيز وضعيتى مشابه دارد ؛ زيرا شعرى كه در دفاع از پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله سروده شده و با تأييد روح القدس همراه باشد، از زمره اشعار حكيمانه و شايسته خواندن در مسجد است. امّا حديث چهارم۴اظر به اشعارى متفاوت است كه حكيمانه بودن آنها نامعلوم است. از اين رو پيامبر صلى اللّه عليه و آله به لبخند زدن اكتفا مى‏نموده ، بى آن كه تشويق و تحسينى در باره شاعران آنها انجام داده باشد. بر اين پايه مى‏توان خواندن اشعار حكمت‏آموز را در مسجد، روا دانست.

در اين ميان، نكته شايان تأمّل ، وجود برخى احاديث نقل شده از پيامبر اكرم صلى اللّه عليه و آله است۵كه از شعرخوانى در مسجد ، نهى كرده است. اين احاديث ، در منابعى معتبر نقل شده‏اند و به نظر مى‏رسد كه ناظر به اشعارى باشند كه با فلسفه وجودى مسجد ، در تعارض اند.

1.به قلم فاضل ارجمند ، جناب آقاى عبد الهادى مسعودى .

2.ر . ك : ص ۷۵ ح ۳۷۴۵ .

3.ر . ك: ص ۷۷ ح ۳۷۴۶ .

4.ر . ك : ص ۷۹ ح ۳۷۴۸ .

5.ر . ك : ص ۷۹ ح ۳۷۴۹ و ۳۷۵۰ .

  • نام منبع :
    سیره پیامبر خاتم صلّی الله علیه وآله - جلد ششم
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعي از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    7
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 7115
صفحه از 576
پرینت  ارسال به