۴ / ۴

پيمان بستن براى آتش‏بس

قرآن

«با كسانى از اهل كتاب كه نه به خدا و نه به روز جزا ايمان دارند و نه آنچه را خدا و پيامبرش تحريم كرده ، حرام مى‏شمرند و نه آيين حق را مى‏پذيرند ، پيكار كنيد تا آن كه جزيه را به دست خود و با [كمال] خوارى بپردازند» .

حديث

۴۱۳۸.الدرّ المنثورـ به نقل از ابن شهاب ـ :در باره اهل كتاب، [آيه] «با كسانى كه به خدا و نه به روز جزا ايمان نمى‏آورند»تا «تا جزيه بدهند»، نازل شد و اوّلين كسانى كه جزيه دادند ، اهالى نجران بودند .

۴۱۳۹.تاريخ مدينةـ به نقل از ابو الفتح ـ :پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله با اهالى نجران مصالحه كرد و نوشته‏اى برايشان نگاشت : «به نام خداوند مهرگسترِ مهربان . اين نوشته محمّد ، پيامبر و فرستاده خداوند ، به عنوان حكم ايشان بر اهالى نجران است : در باره هر سياه و سفيد و زرد (طلا و نقره و ...) و خرما (محصول) و بَرده است كه همه را به آنان مى‏بخشد و هيچ چيزى از آنها نمى‏گيرد و در برابر، دو هزار جامه چهل درهمى كه هر ماه رجب، هزار جامه و هر ماه صفر، هزار جامه تحويل دهند و هر چه بيشتر و يا كمتر شود ، به همين اندازه محاسبه مى‏گردد و آنچه از زره ، اسب ، شتر و يا كالا از آنها گرفته شود ، از همين محاسبه مى‏شود ، و اقامت فرستادگانم تا بيست روز و كمتر از آن بر عهده نجرانيان است و فرستادگانم بيش از يك ماه، نگاه داشته نشوند ، و به عهده آنان است كه سى زره ، سى اسب و سى شتر ، در هنگامى كه در يمن، مكر و حادثه‏اى است ، عاريه دهند و آنچه از اينها از ميان برود ، به عهده و ضمانت فرستاده من خواهد بود تا آن را به ايشان بپردازد .
و نجران و گرداگرد آن ، در پناه خدا و امان محمّد ، پيامبر و فرستاده خداوند هستند و براى آنان است كه جان و دين و سرزمين و دارايى‏ها و غايب و حاضرشان و خانواده‏ها و پيروان آنها و آنچه را بِدان پايبندند و نيز آيين و حقوق و دينشان را تغيير ندهند ، اسقفى را از مقام خود تغيير ندهند و راهبى را از رهبانيت خود نرانند و هيچ خدمت‏گزار معبدى را بيرون نكنند ، و هر آنچه در دست آنان است ، محترم شمرده مى‏شود ، به شرط آن كه مالى مشكوك و يا از خون‏بهاى جاهلى نباشد ، اندك باشد يا فراوان . و آنان تعهّد مالى و جانى در برابر حكومت ندارند و به سرزمين آنها لشكركشى نمى‏شود و هر يك از آنان كه حقّى بطلبد ، به آنان داده مى‏شود ، بى آن كه ستمى بر آنان رود و يا ستمى بكنند . و هر كس از اين به بعد ربا بخورد ، در امان من نيست و هيچ كس به خاطر ستم ديگرى ، مؤاخذه نمى‏شود .
و اين نبشته ، هميشه در پناه خدا و امان محمّدِ پيامبر ، فرستاده خداست تا آن گاه كه خداوند ، امر خود را بياورد ، اگر خيرخواهى و در آنچه به عهده آنهاست ، درست رفتار كنند و ديگر به ستمگرى روى نياورند» .

سیره پیامبر خاتم صلّی الله علیه وآله - جلد ششم

478

۴ / ۴

ميثاقُ تَركِ المُخاصَمَةِ

الكتاب

« قَـتِلُواْ الَّذِينَ لاَ يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلاَ بِالْيَوْمِ الأَْخِرِ وَلاَ يُحَرِّمُونَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَلاَ يَدِينُونَ دِينَ الْحَقِّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَـبَ حَتَّى يُعْطُواْ الْجِزْيَةَ عَن يَدٍ وَهُمْ صَـغِرُونَ » .^۱

الحديث

۴۱۳۸.الدرّ المنثور عن ابن شهاب :اُنزِلَت في أهلِ الكِتابِ : « قَـتِلُواْ الَّذِينَ لاَ يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلاَ بِالْيَوْمِ الآْخِرِ »إلى قَولِهِ : « حَتَّى يُعْطُواْ الْجِزْيَةَ »فَكانَ أوَّلَ مَن أعطَى الجِزيَةَ أهلُ نَجرانَ .^۲

۴۱۳۹.تاريخ المدينة عن أبي الفتح :إنَّ رَسولَ اللّهِ صلى اللّه عليه و آله صالَحَ أهلَ نَجرانَ ، وكَتَبَ لَهُم كِتابا :
بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ
هذا كِتابُ مُحَمَّدٍ النَّبِيِّ صلى اللّه عليه و آله رَسولِ اللّهِ لِأَهلِ نَجرانَ إذا كانَ حُكمُهُ عَلَيهِم ، أنَّ في كُلِّ سَوداءَ أو بَيضاءَ وصَفراءَ وتَمرَةٍ ورَقيقٍ ، وأَفضَلَ عَلَيهِم وتَرَكَ ذلِكَ لَهُم عَلى ألفَي حُلَّةٍ ، في كُلِّ صَفَرٍ ألفُ حُلَّةٍ ، وفي كُلِّ رَجَبٍ ألفُ حُلَّةٍ ، مَعَ كُلِّ حُلَّةٍ اُوقِيَّةٌ ما زادَت عَلَى الخَراجِ أو نَقَصَت عَلَى الأَواقِيِّ فَبِحِسابٍ ، وما قَضَوا مِن دُروعٍ أو خَيلٍ أو رِكابٍ أو عَرضٍ اُخِذَ مِنهُم بِحِسابٍ ، وعَلى نَجرانَ مَثواةُ رُسُلي ومُتعَتُهُم بِها عِشرينَ فَدونَهُ ، ولا يُحبَسُ رَسولٌ فَوقَ شَهرٍ ، وعَلَيهِم عارِيَّةٌ ثَلاثينَ دِرعا ، وثَلاثينَ فَرَسا ، وثَلاثينَ بَعيرا ، إذا كانَ كَيدٌ بِاليَمَنِ ومعذرةٌ .
وما هَلَكَ مِمّا أعاروا رَسولي مِن دُروعٍ أو خَيلٍ أو رِكابٍ فَهُوَ ضَمانٌ عَلى رَسولي حَتّى يُؤَدِّيَهُ إلَيهِم ، ولِنَجرانَ وحسبِها جِوارُ اللّهِ وذِمَّةُ مُحَمَّدٍ النَّبِيِّ عَلى أنفُسِهِم ، ومِلَّتِهِم ، وأَرضِهِم ، وأَموالِهِم ، وغائِبِهِم ، وشاهِدِهِم ، وعَشيرَتِهِم ، وتَبَعِهِم ، وأَلاّ يُغَيَّروا مِمّا كانوا عَلَيهِ ، ولا يُغَيَّرُ حَقٌّ مِن حُقوقِهِم ولا مِلَّتِهِم ، ولا يُغَيَّرَ اُسقُفٌّ مِن اُسقُفِّيَّتِهِ ، ولا راهِبٌ مِن رَهبانِيَّتِهِ ، ولا واقِهٌ^۳مِِن وَقهِيَّتِهِ ، وكُلُّ ما تَحتَ أيديهِم مِن قَليلٍ أو كَثيرٍ ، ولَيسَ عَلَيهِم ريبَةٌ ولا دَمُ جاهِلِيَّةٍ ، ولا يُحشَرونَ ولا يُعشَرونَ^۴، ولا يَطَأُ أرضَهُم جَيشٌ ، ومَن سَأَلَ مِنهُم حَقّا فَبَينَهُمُ النَّصَفُ غَيرَ ظالِمينَ ولا مَظلومينَ ، ومَن أكَلَ رِبا مِن ذي قَبَلَ فَذِمَّتي مِنهُ بَريئَةٌ ، ولا يُؤخَذُ رَجُلٌ مِنهُم بِظُلمٍ آخَرَ ، وعَلى ما في هذِهِ الصَّحيفَةِ جِوارُ اللّهِ وذِمَّةُ مُحَمَّدٍ النَّبِيِّ رَسولِ اللّهِ ، حَتّى يَأتِيَ اللّهُ بِأَمرِهِ ما نَصَحوا وأَصلَحوا فيما عَلَيهِم غَيرَ مُنقَلِبينَ بِظُلمٍ .^۵

1.التوبة : ۲۹ .

2.الدرّ المنثور : ج ۴ ص ۱۶۷ نقلاً عن ابن المنذر ، التمهيد لابن عبد البرّ : ج ۲ ص ۱۲۳ نحوه و راجع : إمتاع الأسماع : ج ۹ ص ۳۶۵ والمغني لابن قدامة : ج ۱۰ ص ۵۹۴ .

3.هكذا ورد بالقاف ، ولكن الجزري قال : الصواب الفاء وبعضهم يرويه بالقاف . والوافِه : القَيِّم على البيت الذي فيه صليب النصارى بِلُغة أهل الجزيرة (اُنظر : النهاية ج ۵ ص ۲۱۱ «وفه») .

4.لا يُحشَرون ولا يُعشَرون : أي لا يُندَبون إلى المغازي ولا تُضرَب عليهم البعوث . وقيل : لا يحشرون إلى عامل الزكاة ليأخذ صدقة أموالهم ، بل يأخذها في أماكنهم (النهاية : ج ۱ ص ۳۸۹ «حشر») .

5.تاريخ المدينة : ج ۲ ص ۵۸۴ ، الطبقات الكبرى : ج ۱ ص ۲۸۷ عن الزهري ، تفسير مقاتل بن سليمان : ج ۱ ص ۲۱۲ عن ابن عبّاس ، إمتاع الأسماع : ج ۱۴ ص ۷۰ ، سبل الهدى والرشاد : ج ۶ ص ۴۲۰ كلّها نحوه .