301
سیره پیامبر خاتم صلّی الله علیه وآله - جلد ششم

۱ / ۶

بيعت رضوان (خُشنودى خدا)

قرآن

«كسانى كه با تو بيعت مى‏كنند ، در حقيقت ، با خدا بيعت مى‏كنند . دست خدا، بالاى دست آنهاست . پس هر كه بيعت شكند ، در حقيقت، به زيان خود مى‏شكند ، و هر كس به عهدى كه با خدا بسته است، وفا كند، به زودى، خدا مزدى بزرگ به او خواهد داد» .

«هر آينه خدا از مؤمنان، خشنود شد، آن گاه كه در زير درخت۱با تو بيعت مى‏كردند ، و آنچه را در دل‏هايشان بود، باز شناخت و بر آنان آرامش فرو فرستاد و پيروزى نزديك را به آنان پاداش داد» .

حديث

۳۹۷۵.تفسير القمّى: آيه «هر آينه خدا از مؤمنان، خشنود شد، آن گاه كه در زير درخت با تو بيعت مى‏كردند»، در باره بيعت رضوان نازل شد و خداوند براى آنان شرط گذاشت كه از آن پس، به كارى كه پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله انجام مى‏دهد، هيچ خرده نگيرند و از فرمانى كه به آنها مى‏دهد، سرپيچى نكنند .
خداوند عز و جل بعد از نزول آيه رضوان ، فرمود : «كسانى كه با تو بيعت مى‏كنند ، در حقيقت ، با خدا بيعت مى‏كنند . دست خدا، بالاى دست آنهاست . پس هر كه بيعت شكند، در حقيقت، به زيان خود مى‏شكند ، و هر كس به عهدى كه با خدا بسته است، وفا كند، به زودى، خدا مزدى بزرگ به او خواهد داد». رضايت خداوند از آنان، مشروط به اين بود كه از آن پس به عهد و پيمان با خدا وفا كنند و عهد و قرار او را نشكنند ؛ زيرا به سبب اين عهد، خدا از آنان خشنود گشت . از اين روست كه در نوشتن ، آيه شرط را بر آيه بيعت رضوان، مقدّم داشته‏اند ، در صورتى كه اوّل، آيه مربوط به بيعت رضوان نازل شد و سپس آيه شرط وفادارى به آن بيعت براى بيعت كنندگان .

1.مراد، درخت معروف در حديبيّه به نام سَمُره (مجمع البيان: ج ۹ ص ۱۹۴) يا اُمّ غيلان (تفسير السمرقندى : ج ۳ ص ۳۰۱) است. اين درخت به دليل نگرانى از تقديس و عبادت ، به دستور عمر، بريده و نابود شد (معجم البلدان : ج ۲ ص ۳۲۵). حديبيّه ، قريه‏اى است به نام چاهى در آن جا در كنار مسجد شجره ، در يك فرسنگى مكّه. خطابى در الأمالى خود گفته است: حديبيّه را به خاطر درخت حدباء كه در آن جا بوده ، حديبيّه ناميده‏اند (معجم البلدان : ج ۲ ص ۲۲۹).


سیره پیامبر خاتم صلّی الله علیه وآله - جلد ششم
300

۱ / ۶

بَيعَةُ الرِّضوان

الكتاب

«إِنَّ الَّذِينَ يُبَايِعُونَكَ إِنَّمَا يُبَايِعُونَ اللَّهَ يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَيْدِيهِمْ فَمَن نَّكَثَ فَإِنَّمَا يَنكُثُ عَلَى نَفْسِهِ وَ مَنْ أَوْفَى بِمَا عَـهَدَ عَلَيْهُ اللَّهَ فَسَيُؤْتِيهِ أَجْرًا عَظِيمًا» .۱

«لَّقَدْ رَضِىَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبَايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ۲فَعَلِمَ مَا فِى قُلُوبِهِمْ فَأَنزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ وَ أَثَـبَهُمْ فَتْحًا قَرِيبًا» .۳

الحديث

۳۹۷۵.تفسير القمّي :نَزَلَت في بَيعَةِ الرِّضوانِ : «لَّقَدْ رَضِىَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبَايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ» ، وَاشتَرَطَ عَلَيهِم ألاّ يُنكِروا بَعدَ ذلِكَ عَلى رَسولِ اللّهِ صلى اللّه عليه و آله شَيئا يَفعَلُهُ ، ولا يُخالِفوهُ في شَيءٍ يَأمُرُهُم بِهِ ، فَقالَ اللّهُ عزّ و جلّ ـ بَعدَ نُزولِ آيَةِ الرِّضوانِ ـ :«إِنَّ الَّذِينَ يُبَايِعُونَكَ إِنَّمَا يُبَايِعُونَ اللَّهَ يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَيْدِيهِمْ فَمَن نَّكَثَ فَإِنَّمَا يَنكُثُ عَلَى نَفْسِهِ وَ مَنْ أَوْفَى بِمَا عَـهَدَ عَلَيْهُ اللَّهَ فَسَيُؤْتِيهِ أَجْرًا عَظِيمًا»، وإنَّما رَضِيَ عَنهُم بِهذَا الشَّرطِ : أن يَفوا بَعدَ ذلِكَ بِعَهدِ اللّهِ وميثاقِهِ ولا يَنقُضوا عَهدَهُ وعَقدَهُ ، فَبِهذَا العَهدِ رَضِيَ اللّهُ عَنهُم ، فَقَد قَدَّموا فِي التَّأليفِ آيَةَ الشَّرطِ عَلى بَيعَةِ الرِّضوانِ ، وإنَّما نَزَلَت أوَّلاً بَيعَةُ الرِّضوانِ ثُمَّ آيَةُ الشَّرطِ عَلَيهِم فيها .۴

1.الفتح : ۱۰ .

2.هي الشجرة المعروفة بالحديبية وهي شجرة السمرة ( مجمع البيان : ج ۹ ص ۱۹۴ ) . ويقال : اُمّ غيلان ( تفسيرالسمرقندي : ج ۳ ص ۳۰۱ ) . وبلغ عمر بن الخطّاب أنّ الناس يكثرون قصدها . . . فخشي أن تُعبد . . . فأمر بقطعها وإعدامها ( معجم البلدان : ج ۲ ص ۳۲۵ ) . والحديبية : قرية سمّيت ببئر هناك عند مسجد الشجرة . . . قال الخطابي في أماليه : سمّيت الحديبية بشجرة حدباء كانت في ذلك الموضع . وبين الحديبية ومكّة مرحلة ( معجم‏البلدان : ج ۲ ص ۲۲۹ ) .

3.الفتح : ۱۸ .

4.تفسير القمّي : ج ۲ ص ۳۱۵ ، بحار الأنوار : ج ۲۰ ص ۳۵۴ ح ۴ .

  • نام منبع :
    سیره پیامبر خاتم صلّی الله علیه وآله - جلد ششم
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعي از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    7
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 7163
صفحه از 576
پرینت  ارسال به